“Η Τουρκία έγινε ουσιαστικά σαν το Ιράκ στις αρχές του 1990”
Στα τέλη του περασμένου μήνα, ο Mike Pompeo έγινε ο πρώτος υπουργός Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών που επισκέφτηκε δύο φορές την Ελλάδα. Ενώ οι αρχικές του παρατηρήσεις επιδιώκουν στην αποκλιμάκωση, η πραγματικότητα είναι πως μόνο η μία πλευρά είναι υπεύθυνη για τη σύγκρουση που βρίσκεται σε εξέλιξη, γράφει ο γνωστός αναλυτής και πρώην σύμβουλος του Πενταγώνου, Μάικλ Ρούμπιν, για το National Interest.
Τους τελευταίους μήνες, η Τουρκία όχι μόνο αμφισβήτησε τη διεθνώς αναγνωρισμένη αποκλειστική οικονομική ζώνη της Κύπρου και την ελληνική υφαλοκρηπίδα, αλλά, τις τελευταίες ημέρες, σύμφωνα με πληροφορίες, και την αποκλειστική οικονομική ζώνη του Ισραήλ. Ενώ οι αναλυτές ενδέχεται να βλέπουν τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ερντογάν να υποχωρεί μπροστά σε διπλωματική ώθηση και στρατιωτικές κινητοποιήσεις, μια πιο ολιστική άποψη είναι ότι ο Ερντογάν είναι αποφασισμένος να επιτεθεί για λόγους τόσο ιδεολογικούς όσο και λαϊκισμού και θα συνεχίσει να το κάνει μέχρι να καθορίσει το πώς μικρές στρατιωτικές επενδύσεις θα μπορούσαν να φέρουν τα μεγαλύτερα οφέλη.
Ένα πιθανό σημείο ανάφλεξης για παρακολούθηση είναι η Αμμόχωστος. Μετά την κυπριακή ανεξαρτησία, η Αμμόχωστος – και ιδίως τα Βαρώσια – έγινε ένας σημαντικός τουριστικός κόμβος που προσέλκυσε κόσμο από την Ευρώπη και τη Δύση στις παρθένες παραλίες και θέρετρα της. Όλα τελείωσαν όταν η Τουρκία εισέβαλε το 1974. Πρώτα βομβάρδισε την πόλη αναγκάζοντας πολλούς κατοίκους να φύγουν και στη συνέχεια την κατέλαβαν. Οι κάτοικοι της Αμμοχώστου περίμεναν να επιστρέψουν στην κατάπαυση του πυρός αλλά ποτέ δεν το έκαναν. Τα Βαρώσια μετατράπηκαν σε μια πόλη-φάντασμα με δισεκατομμύρια δολάρια ακίνητης περιουσίας περιφραγμένα και άδεια, με τους κατοίκους να έχουν εκτοπιστεί μόνιμα.
Γενιές διπλωματών αναμένουν από την Αμμόχωστο – και την επιστροφή των κατοίκων της – να είναι το κλειδί για οποιαδήποτε ειρηνευτική διαπραγμάτευση στην Κύπρο. Το γεγονός ότι η Τουρκία αποχώρησε από τα Βαρώσια έδωσε στους Κύπριους, στη Δυτική Ευρώπη και στους διπλωμάτες του ΟΗΕ ελπίδες ότι η Άγκυρα εξακολουθεί να ενδιαφέρεται για επίλυση της κυπριακής σύγκρουσης. Τώρα, ωστόσο, ο Ερντογάν σηματοδοτεί ότι η Τουρκία μπορεί να δράσει μονομερώς για να κατοικήσει και να αναπτύξει την περιοχή.
Όχι μόνο ο Ερντογάν θέλει να δείξει την σκληρότητά του αφού υποχώρησε στην πρόσφατη θαλάσσια διαμάχη του με την Ελλάδα, αλλά αυτός και οι βασικοί υποστηρικτές του έχουν επίσης τη δυνατότητα να κερδίσουν δισεκατομμύρια δολάρια καθώς χρησιμοποιούν τουρκικά κρατικά κεφάλαια και ίσως τα έσοδα των πόρων που λεηλατήθηκαν από την Τουρκία για ανοικοδόμηση των πολυκατοικιών και των ξενοδοχείων που μετά από πέντε δεκαετίες πρέπει να ανοικοδομηθούν και να αντικατασταθούν. Ο Ερντογάν υποστηρίζει εδώ και πολύ καιρό ότι οι συνθήκες που καθορίζουν τα σύνορα της Τουρκίας πρέπει να αναθεωρηθούν. Ο εποικισμός των Βαρωσίων θα του επέτρεπε να βάλει τη ρητορική του σε δράση.
Το πρόβλημα δεν είναι μόνο στην Κύπρο ή στην Ανατολική Μεσόγειο, ωστόσο. Η Τουρκία έχει στρατεύματα στη Συρία και το Ιράκ, και παρενέβη επίσης στη Λιβύη και, πιο πρόσφατα, στο Αζερμπαϊτζάν. Προβληματικά, το νέο modus operandi της Τουρκίας είναι να χρησιμοποιεί Σύριους τζιχαντιστές/μισθοφόρους, πολλοί από τους οποίους είναι βετεράνοι του Ισλαμικού Κράτους ή συνεργάτες της Αλ Κάιντα. Στην πραγματικότητα, η Τουρκία χρησιμοποιεί τώρα τους Σύριους μαχητές της με τον τρόπο που το Ιράν χρησιμοποιεί τη Λιβανέζικη Χεζμπολάχ ή τις αφγανικές και πακιστανικές πολιτοφυλακές της. Το γεγονός ότι η Τουρκία εισάγει τόσο γρήγορα τους Σύριους αντιπροσώπους της σε διάφορες συγκρούσεις σηματοδοτεί την ταυτόχρονη επιθυμία της Τουρκίας να διευρύνει τις επεμβάσεις της στο εξωτερικό και τις προσπάθειές της να διατηρήσει την επιρροή της.
Πέρα από τη στρατιωτική της στάση, η Τουρκία έχει επίσης γίνει πιο επιθετική απέναντι σε αντιφρονούντες στο εξωτερικό. Νωρίτερα φέτος, ένας Τούρκος πράκτορας μπήκε σε αυστριακό αστυνομικό τμήμα και δήλωσε ότι η υπηρεσία πληροφοριών της Τουρκίας τον διέταξε να δολοφονήσει έναν πρώην αυστριακό βουλευτή, επίσης κουρδικής καταγωγής.
Στις 25 Σεπτεμβρίου, τρία άγνωστα άτομα στη Στοκχόλμη της Σουηδίας επιτέθηκαν στον Αμπντουλάχ Μποζκούρτ, ίσως τον πιο εξέχοντα αντιφρονούντα δημοσιογράφο της Τουρκίας, ο οποίος είχε προηγουμένως εργαστεί για τον Fethullah Gülen πριν από την καταστολή του κινήματος από το καθεστώς Ερντογάν. Ενώ η Τουρκία έχει προκαλέσει επιθέσεις εναντίον αντιφρονούντων στο εξωτερικό – συμπεριλαμβανομένης της Ουάσιγκτον – δολοφονώντας ευρωπαίους πολιτικούς και με επιθέσεις σε δημοσιογράφους τόσο εξέχοντες όσο ο Μπόζκουρτ υποδηλώνει ότι ο Ερντογάν μεταφέρει την επιθετικότητά του σε νέο επίπεδο.
Η απάντηση των ΗΠΑ και της Ευρώπης είναι περιορισμένη, γεγονός που ενθαρρύνει την επιθετικότητα του Ερντογάν. Όπως ο Βλαντιμίρ Πούτιν στη Ρωσία και ο Σι Τζίνπινγκ στην Κίνα, πιστεύει ότι η Δύση είναι αδύναμη και ξεφεύγει με την υπαγόρευση σε αυτήν.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη –και κατ ‘επέκταση οι Ηνωμένες Πολιτείες– είναι η Γερμανία. Η Άνγκελα Μέρκελ είναι απρόθυμη να επιβάλει ουσιαστικές κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας επειδή η χώρα της φοβάται τρία πράγματα. Οι διπλωμάτες λένε ότι οι μεγαλύτεροι φόβοι της Μέρκελ είναι ότι η Τουρκία μπορεί να χρησιμοποιήσει πρόσφυγες ως κάλυψη για να προκαλέσει βία στο εσωτερικό της Γερμανίας ή ότι ο Ερντογάν μπορεί να υποκινήσει τον μεγάλο τουρκικό πληθυσμό της Γερμανίας.
Αυτό είναι στα χέρια εκείνων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ που επιδιώκουν να υπονομεύσουν τις προσπάθειες για να λογοδοτήσει η Τουρκία. Αντί να επιβάλουν μονομερώς κυρώσεις σε Τούρκους αξιωματούχους και εταιρείες που έχουν προχωρήσει σε παραβίαση κυπριακών ή ελληνικών υδάτων, οι διπλωμάτες των ΗΠΑ μεσαίου επιπέδου υποστηρίζουν ότι θέλουν μόνο να επιβάλουν κυρώσεις σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση γνωρίζοντας ότι η Γερμανία θα εμποδίσει αποτελεσματικά την εφαρμογή τους.
Ο Πομπέο, επομένως, μπορεί να μιλήσει για ένα ισχυρό παιχνίδι σχετικά με την περιφερειακή επίθεση της Τουρκίας από τον έβδομο όροφο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, αλλά, στην πράξη, το Προεδρείο Ευρωπαϊκών και Ευρασιατικών Υποθέσεων επιβραδύνει οποιοδήποτε κόστος για την Τουρκία στο σημείο που ο Ερντογάν πιστεύει ότι δεν θα αντιμετωπίσει καμία συνέπεια για την επιθετικότητά του.
Η Ανατολική Μεσόγειος είναι μια πυριτιδαποθήκη. Οι πόλεμοι προκαλούνται σπάνια από την επιθυμία για πόρους μόνο, αλλά μάλλον από υπερβολική εμπιστοσύνη. Η Τουρκία έγινε ουσιαστικά σαν το Ιράκ στις αρχές του 1990: Ο Ερντογάν, όπως και ο Σαντάμ, βλέπει την οικονομία του να καταρρέει και αναγνωρίζει ότι δεν θα είναι σε θέση να αναλάβει την ευθύνη από την κακοδιαχείριση και τις επιλογές του.
Οι πρόσφατες κλιμακώσεις της Τουρκίας στην περιοχή δείχνουν ότι οι φιλοδοξίες του Ερντογάν είναι εκτός ελέγχου. Το ερώτημα για την Ουάσινγκτον, το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες είναι εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη είναι διατεθειμένες να σταθούν στο ύψος τους και να τερματίσουν αυτές τις φιλοδοξίες προτού ο Ερντογάν τραβήξει τη σκανδάλη, ή αν θα περιμένουν έως ότου ένα ψήφισμα είναι πολύ πιο δαπανηρό για τους Τούρκους και όλους στην Ανατολική Μεσόγειο.
