Η Καβάλα απελευθερώθηκε από τους Έλληνες τη νύχτα της 26ης προς την 27η Ιουνίου (9/10 Ιουλίου) 1913. Κατά την υποχώρησή της, η Βουλγαρική φρουρά προέβη σε πράξεις εκδίκησης εναντίον του πληθυσμού του Δοξάτου. Με τη βοήθεια και Τούρκων κατοίκων κατέσφαξαν άνδρες και γυναικόπαιδα αδιακρίτως φύλου ή ηλικίας και κατόπιν κατέστρεψαν την πόλη.
Η κατάληψη των Βουλγάρων
Η Καβάλα καταλήφθηκε χωρίς καμία αντίσταση από μικτό σώμα τακτικών Βουλγάρων στρατιωτών και Κομιτατζήδων. Ο Τσερνοπέεφ διορίστηκε διοικητής της πόλης, ο Τσάκεφ διορίστηκε καϊμακάμης της πόλεως και της επαρχίας. Προκήρυξη που υποσχόταν σεβασμό της ζωής και της τιμής όλων των κατοίκων εξεδόθηκε εν ονόματι του Βασιλιά Φερδινάνδου, όμως ευθύς αμέσως συνελήφθησαν πάνω από εκατόν πενήντα αθώοι Μουσουλμάνοι, ανάμεσά τους και γυναίκες, με τη χαλκευμένη κατηγορία ότι δήθεν είχαν συνωμοτήσει για σφαγή Χριστιανών. Τα χαράματα κάθε ημέρας, και για αρκετές ημέρες, τα άτομα αυτά κατά ομάδες δολοφονούνταν διά λογχισμών και ακρωτηριασμού. Επίσης, επτά πλούσιοι Ισραηλίτες συνελήφθηκαν και φυλακίσθηκαν. Αργότερα, αφέθηκαν ελεύθεροι, αφού κατέβαλε ο καθένας 10 χιλ. λίρες στερλίνες ως λίτρα. Ο Ιμπραήμ πασάς, πλήρωσε επίσης λύτρα, για να σώσει τη ζωή του. Πολλοί από τους δολοφονημένους Μουσουλμάνους ήταν γαιοκτήμονες, η κτηματική περιουσία μοιράστηκε μεταξύ των δολοφόνων.
Αφού η Τουρκική φρουρά έφυγε από τις Σέρρες, η πόλη αυτή παραδόθηκε σε μια Βουλγαρική συμμορία της οποίας αρχηγός ήταν κάποιος Τζαγκώφ.
Το χρονικό της απελευθέρωσης
Στις 26 Ιουνίου 1913 τρία πλοία του ελληνικού στόλου αποβίβασαν αγήματα στην Καβάλα και την κατέλαβαν τους Βουλγάρους δια περιπάτου. Ήταν η πρώτη επιχείρηση του ελληνικού πολεμικού ναυτικού, κατά τη διάρκεια του Β’ Βαλκανικού Πολέμου, που «έπαιζε» άνευ αντιπάλου στο Αιγαίο, καθώς οι Βούλγαροι δεν είχαν πλοία στο Αιγαίο και ο Οθωμανικός στόλος ήταν κλεισμένος στα Στενά.
Η Καβάλα είχε καταληφθεί από τους Βουλγάρους τον Οκτώβριο του 1912, κατά τη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου. Οι Βούλγαροι ήθελαν να την κρατήσουν πάση θυσία υπό την κυριαρχία τους για να διασφαλίσουν την πολυπόθητη έξοδό τους στο Αιγαίο. Η πόλη ήταν ένα από τα σημαντικότερα εμπορικά λιμάνια του μακεδονικού χώρου, με το ελληνικό στοιχείο, που αποτελούσε το 45% του πληθυσμού της, να παίζει σημαντικό ρόλο στην οικονομική ζωή της πόλης. Το ελληνικό στρατηγείο από την πλευρά του επιζητούσε την κατάληψη της Καβάλας για να εκδιώξει από την ευρύτερη περιοχή του Παγγαίου τους Βουλγάρους και να διευκολύνει έτσι τις επιχειρήσεις στην Ανατολική Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη.
Η σημασία της θέσης της Καβάλας για τον ελληνικό στόλο
Με την έναρξη του Β’ Βαλκανικού Πολέμου (16 Ιουνίου 1913), ο ελληνικός στόλος απέκλεισε τις ακτές της Μακεδονίας και της Δυτικής Θράκης, από τις εκβολές του Στρυμόνα, δυτικά, έως τον Αίνο (περιοχή πέρα από τον Έβρο), ανατολικά. Στις 18 Ιουνίου τα ελληνικά πολεμικά πλοία ήταν αγκυροβολημένα στην περιοχή της Ασπροβάλτας για να παρέχουν υποστήριξη στην 7η Μεραρχία, που επιχειρούσε στην ευρύτερη περιοχή των Σερρών. Η προς τα βορειανατολικά προέλαση της 7ης Μεραρχίας κατέστησε άσκοπη την παραμονή του στόλου εκεί και στις 22 Ιουνίου κατέπλευσε στον Λιμένα της Θάσου.
Την επομένη ημέρα, 23 Ιουνίου, τμήμα του ελληνικού στόλου έλαβε διαταγή να κάνει παραπλανητικές διελεύσεις μπροστά από το λιμάνι της Καβάλας. Το θωρηκτό «Ύδρα» και μεταγωγικά πλοία, τα οποία ήταν κενά, διέρχονταν επανειλημμένα μπροστά από το λιμάνι της Καβάλας και έδιναν την εντύπωση στους Βουλγάρους ότι οι Έλληνες θα πραγματοποιήσουν απόβαση στην Κεραμωτή, απέναντι από την Θάσο. Φοβούμενοι το ενδεχόμενο αυτό, οι Βούλγαροι εγκατέλειψαν την πόλη στις 25 Ιουνίου και κατευθύνθηκαν προς τα βόρεια. Στις 26 Ιουνίου 1913, τα αντιτορπιλικά «Δόξα», «Πάνθηρ» και «Ιέραξ» αποβίβασαν αγήματα και απελευθέρωσαν την Καβάλα χωρίς αντίσταση, «εν μέσω εξάλλου ενθουσιασμού των κατοίκων», όπως έγραψε ο Τύπος της εποχής.
