Αυτό είναι αναμφισβήτητα ένα από τα πιο σημαντικά και προκλητικά ερωτήματα που θα αντιμετωπίσει ο δυτικός κόσμος τις επόμενες δεκαετίες. Θα μπορεί η Δύση να υποστηρίζει τις κοινωνικές της αξίες χωρίς να τις επιβάλλει στους άλλους;
Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας και γενικός γραμματέας της γαλλικής προεδρίας υπό τον πρόεδρο Μιτεράν, Hubert Védrine, εκφράζει τις ανησυχίες του σχετικά με τη Δύση, την οποία περιγράφει ως “απόγονο της Χριστιανοσύνης”, που είναι βαθιά ριζωμένη σε ένα πνεύμα ευαγγελισμού. Σημειώνει ότι η οδηγία του Αγίου Παύλου “να πάτε και να ευαγγελίσετε όλα τα έθνη” έχει μετατραπεί σε μια αποστολή “διάδοσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλο τον κόσμο”. Σύμφωνα με τον Védrine, αυτή η κλίση προς τον προσηλυτισμό είναι βαθιά ριζωμένη στη δυτική ψυχή, επεκτεινόμενη ακόμη και σε όσους δεν είναι καθόλου θρησκευόμενοι.
Ο Védrine θεωρεί ότι το ζήτημα αυτό είναι μνημειώδες, που δεσπόζει πάνω από τα καθημερινά ζητήματα της διπλωματικής ζωής. Διερωτάται αν είναι δυνατόν να οραματιστεί κανείς μια Δύση που θα μπορεί να υποστηρίζει τις κοινωνικές της αξίες χωρίς να τις επιβάλλει στους άλλους – μια Δύση που θα αγκαλιάζει τη διαφορετικότητα και θα αποδέχεται τους άλλους γι’ αυτό που είναι.
Κατά την άποψή του, αυτό δεν είναι απλώς μια πρόκληση για τους διπλωματικούς θεσμούς- είναι ένα βαθύ φιλοσοφικό δίλημμα που απαιτεί ενδοσκόπηση από στοχαστές, αναλυτές, ιστορικούς και φιλοσόφους. Απαιτεί μια θεμελιώδη πολιτισμική αλλαγή.
Παρά τις επιφυλάξεις του, ο Védrine δεν είναι υπερβολικά αισιόδοξος για την πιθανότητα να πραγματοποιηθεί αυτή η αλλαγή. Υποστηρίζει ότι μόνο μια μικρή μειοψηφία των ελίτ ή όσων ασχολούνται με τον δημόσιο διάλογο πιστεύει ότι η πρωταρχική αποστολή της Δύσης δεν είναι να εξάγει τις αξίες της παγκοσμίως μέσω διαλέξεων, κυρώσεων και στρατιωτικών δράσεων.
Παρ’ όλα αυτά, υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση, καθώς η Δύση δεν μπορεί να υπαγορεύσει την πορεία του παγκόσμιου μέλλοντος. Αυτό καθιστά αναγκαία την επαναπροσδιορισμό της σχέσης μεταξύ του δυτικού κόσμου και του παγκόσμιου Νότου.
Το βασικό ερώτημα παραμένει: Μπορούμε να συνυπάρξουμε με τους άλλους χωρίς να προσπαθήσουμε να τους αφομοιώσουμε στη δική μας εικόνα; Πρόκειται για μια βαθύτατα πολύπλοκη και κρίσιμη έρευνα.
Αν αποτύχουμε να αγκαλιάσουμε αυτή την αντίληψη, ο Védrine προειδοποιεί ότι θα συνεχίσουμε να είμαστε περιθωριοποιημένοι, όλο και περισσότερο απομονωμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο και θα υφιστάμεθα αυξανόμενη περιφρόνηση για την αντιληπτή αίσθηση ανωτερότητάς μας.
