Προστασία μειονοτήτων, αλλαγή συνόρων, γκρίζες ζώνες – Επιχειρήματα “copy–paste” που καταρρέουν στο διεθνές δίκαιο. Η υποκρισία της διεθνούς κοινότητας απέναντι σε Μόσχα και Άγκυρα.
Η σύγκριση Κύπρου και Ουκρανίας είναι αναπόφευκτη. Και στις δύο περιπτώσεις βλέπουμε εισβολή, κατοχή, αναθεωρητισμό και τετελεσμένα που δημιουργήθηκαν με τη βία. Όταν όμως η ανάλυση γίνεται νηφάλια, δεν φωτίζει μόνο τις ομοιότητες Κύπρου και Ουκρανίας· αναδεικνύει κυρίως τις κοινές μεθόδους που χρησιμοποίησαν η Ρωσία και η Τουρκία, αλλά και την υποκρισία της διεθνούς κοινότητας που τις αντιμετωπίζει με δύο μέτρα και δύο σταθμά.
Τρία σταθερά σημεία αναφοράς
Στην Κύπρο, τα ψηφίσματα 541 (1983) και 550 (1984) του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ χαρακτήρισαν άκυρη την ανακήρυξη του ψευδοκράτους και κάλεσαν όλα τα κράτη να μην το αναγνωρίσουν, κάνοντας μνεία και στα Βαρώσια.
Στην Ουκρανία, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ καταδίκασε τόσο την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 όσο και τις «προσαρτήσεις» τεσσάρων περιοχών το 2022, με 143 χώρες υπέρ. Εμπόδιο εδώ ήταν το βέτο της Ρωσίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας.
Το Διεθνές Δικαστήριο (ICJ), τον Μάρτιο του 2022, διέταξε τη Ρωσία να σταματήσει άμεσα τις επιχειρήσεις στην Ουκρανία, απορρίπτοντας ως προσχηματικούς τους ισχυρισμούς περί «γενοκτονίας» ρωσόφωνων.
Στην Κύπρο, το Συμβούλιο Ασφαλείας ζήτησε από το πρώτο 24ωρο της εισβολής του 1974 κατάπαυση πυρός και τερματισμό της ξένης στρατιωτικής επέμβασης.
Παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει αποφανθεί ότι η Τουρκία ασκεί «αποτελεσματικό έλεγχο» στο κατεχόμενο βόρειο τμήμα της Κύπρου και φέρει ευθύνη για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Αντίστοιχα, το 2025, το ίδιο Δικαστήριο καταλόγισε στη Ρωσία εκτεταμένες παραβιάσεις από το 2014, ενώ το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο εξέδωσε εντάλματα σύλληψης για τον Vladimir Putin και την επίτροπο Lvova-Belova για απαγωγή παιδιών από την Ουκρανία.
Τα «copy–paste» επιχειρήματα
- Προστασία μειονοτήτων: Η Μόσχα μιλά για «προστασία ρωσόφωνων», η Άγκυρα για «προστασία Τουρκοκυπρίων». Και οι δύο αφηγήσεις κατέρρευσαν στα διεθνή δικαστήρια.
- Μονομερής αλλαγή συνόρων: Στην Κύπρο με το ψευδοκράτος, στην Ουκρανία με τα δημοψηφίσματα–παρωδία στο Ντονμπάς.
- Γκρίζες ζώνες: Η Τουρκία προκαλεί με έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ· η Ρωσία με ζώνες ελέγχου σε Γεωργία και Μολδαβία.
- Εργαλειοποίηση ανθρώπων: Από την εργαλειοποίηση μεταναστών στα ελληνοτουρκικά σύνορα, μέχρι την απαγωγή παιδιών στην Ουκρανία.
Οι διαφορές που δεν πρέπει να αγνοούμε
Στην Κύπρο, προηγήθηκε πραξικόπημα της Χούντας το 1974, το οποίο όμως δεν νομιμοποιεί τη μισό αιώνα κατοχή. Στην Ουκρανία, δεν υπήρξε καμία εσωτερική ανατροπή το 2022· η ρωσική επίθεση ήταν απροκάλυπτη.
Η Τουρκία επικαλείται τη Συνθήκη Εγγύησης του 1960, αλλά κανένα νομικό έρεισμα δεν δικαιολογεί την παραμονή στρατευμάτων και τον εποικισμό. Η Ρωσία, από την πλευρά της, δεν είχε καν συμβατικό άλλοθι, παρά μόνο προσχηματικές κατηγορίες περί «γενοκτονίας».
Η Κύπρος είναι μέλος της ΕΕ και η κατοχή του 37% του εδάφους της συνιστά πρόβλημα ευρωπαϊκής ασφάλειας. Παρά ταύτα, οι κυρώσεις κατά της Άγκυρας ήταν ήπιες. Αντίθετα, η Ρωσία υφίσταται βαριές οικονομικές και πολιτικές κυρώσεις, με πρωτοφανή διεθνή απομόνωση.
Ο αναθεωρητισμός ως κοινή ιδεολογία
Ρωσία και Τουρκία μοιράζονται την ίδια νοοτροπία: δημιουργία τετελεσμένων μέσω βίας, τα οποία επιδιώκουν να νομιμοποιηθούν με το πέρασμα του χρόνου ή λόγω ανοχής της διεθνούς κοινότητας. Από τις γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο έως την προσάρτηση εδαφών στη Γεωργία και την Ουκρανία, οι μέθοδοι είναι πανομοιότυπες.
Συμπέρασμα
Η εύκολη ταύτιση Κύπρου και Ουκρανίας μπορεί να οδηγήσει σε παρανοήσεις. Οι δύο περιπτώσεις διαφέρουν σε κλίμακα και δυναμική. Ωστόσο, η ουσία παραμένει: η παραβίαση του διεθνούς δικαίου, η αμφισβήτηση συνόρων και η αδυναμία της διεθνούς κοινότητας να σταθεί συνεπής απέναντι σε κάθε μορφή αναθεωρητισμού. Και αυτό, ίσως, είναι το πιο ανησυχητικό μήνυμα για το μέλλον.
