Έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 91 ετών την περασμένη Τετάρτη, στο Σακραμέντο της Καλιφόρνιας ο Σπύρος Βρυώνης (1928-2019) ο πλέον σοφός και διαπρεπής ιστορικός του μεταπολεμικού Ελληνισμού, ο γκούρου της αντικειμενικής ιστορίας και πολέμιος του αποδομητικού ιστορικού λόγου και των αποδομητών ιστορικών, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι η ιστορική ανάλυση έχει πολλές αλήθειες και δεν μπορεί να είναι αντικειμενική.
Ο εκλιπών υπήρξε η μεγαλύτερη φυσιογνωμία, ενός ιστορικού που αναζήτησε την διαχρονική ισυτορική πορεία των λαών των Βαλκανίων, της Μέσης Ανατολής, της Ελλάδας (Βυζάντιο και σύγχρονη Ελλάδα) και της Τουρκίας, γνώστης και χρήστης των σλαβικών γλωσσών, της Τουρκικής, της Περσικής και της Αραβικής, πέρα από τη μητρική του γλώσσα, την Ελληνική, και την γλώσσα της γενέτειράς του χώρας, της Αμερικής.
Ενδιέτριψε με αφοσίωση και πάθος σε πρωτογενείς πηγές και αρχεία, υπήρξε πάντα αντικειμενικός αναλυτής, σεβόμενος τις πηγές του, από τις οποίες αντλούσε την αλήθεια των ιστορικών δρώμενων, ανιδιοτελής λάτρης τεκμηρίωσης των πηγών του, ιστοριογράφος με απόλυτο σεβασμό ακόμη και σε εχθρούς του ελληνισμού, αλλά αμείλικτα αυστηρός πρός όλους εκείνους τους ημιμαθείς, δοκησίσοφους και διεθνιστές αποδομητές, Έλληνες και αλλογενείς, παραχαράκτες και παρερμηνευτές των ιστορικών πηγών, αφελείς διυποκειμενιστές, που κατέθεταν μια «ψευδή αλήθεια» για να κερδίσουν όνομα για τον εαυτό τους στα διεθνή φόρα.
Μελέτησε, ανέλυσε κι εξέδωσε έργα μνημειώδη για τον μεσαιωνικό Ελληνισμό, το Βυζάντιο, τον Ελληνισμό επί τουρκοκρατίας, τον Ελληνισμό στη νεότερη εποχή, τους Αρμενίους, τους Οθωμανούς, τους Πέρσες, τα έθνη της Μέσης Ανατολής. Αποδόμησε τους ισχυρισμούς των Τούρκων ότι η σφαγή των Αρμενίων και των Ελλήνων της Μικράς Ασίας ήταν απλά «πράξεις πολέμου», με ισχυρή κριτική ευτέλισε το έργο «στρατευμένων ιστορικών», που προσπάθησαν να παρουσιάσουν την κυπριακή τραγωδία από το 1974 και μετά και το Προγκρόμ σε βάρος των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης (6-7 Σεπτεμβρίου 1955), ως ενέργειες πολιτικές που μπορούσαν να ερμηνευθούν πέρα και πάνω από την πραγματική και αμείλκτη αλήθεια τη ιστορίας, ότι δηλαδή ήσαν συστηματικές προσπάθειες εξόντωσης του Ελληνισμού.
Σοφότατος άνδρας, από τους πλέον φημισμένους ιστορικούς του Ελληνισμού από την εποχή της Εθνικής Παλλιγενεσίας, τρίτης γενιάς Έλληνας της Αμερικής, γεννημένος στη Μέμφιδα του Τενεσσύ, από προγόνους Κεφαλλονίτες, έμαθε την Ελληνική μέσα στα σφαγεία κρεάτων που είχαν οι γονείς του, μαζί με άλλους Μεξικανούς εργάτες, οι οποίοι νόμιζαν λανθασμένα ότι η γλώσσα που ομιλούνταν εκεί και μάθαιναν ήσαν τα Αγγλικά, ενώ χρησιμοποιούσαν ελληνικά! Στη συνέχεια πήγε στο Κολέγιο κι έμαθε εκεί το τυπολογικό της Ελληνικής, έμαθε και την Αρχαία Ελληνική, και τότε κατάλαβε κι έμαθε ότι το «Κύριε Ελέησον» που άκουγε στο ομογειακό Ορθόδοξο ναό, όταν τον πήγαινε η μητέρα του στην εκκλησία, δεν ήταν επίκληση, για κάποιον «κύριο» που το όνομά του ήταν «Λέησον», όπως πίστευε μέχρι τότε! Το 1937, εννέα χρονών παιδί, τον έφεραν οι γονείς του στην Αθήνα και εκεί στον βράχο της Ακρόπολης, μόλις αντίκρισε τα μνημέια ξύπνησαν μέσα του οι πρόγονοι του και ένιωσε ως αποστολικό του έργο να αφιερωθεί στην Ελλάδα και στις αξίες της. Ήρθε μετά στην Αθήνα ως παίκτης του μπάσκετ και έπαιξε στους Αμπελόκηπους, όπου κι έμαθε περισσότερο βαθιά την ελληνική του δρόμου των Αθηνών, γνώρισε τον πλούτο της Ελληνικής και όταν επέστρεψε στην Αμερική, καλλιέργησε το πάθος του για γλωσσομάθεια και για τους λαούς που είχαν ωριμάσει μέσα στο πολυπολιτισμικό περιβάλλον του Βυζαντίου.
Ακολούθησαν οι σπουδές του στα πανεπιστήμια της γνώσης, έσκυψε στο Βυζάντιο, στις γλώσσες των εθνοτικών φυλών που συναπάρτιζαν το Βυζάντιο, έζησε το δράμα των Αρμενίων και την ιστορία τους, αφουγκράστηκε τους λαούς των Βαλκανίων, από το 1974 στα έργα του διακήρυττε ότι όλοι οι λαοί των Βαλκανίων (Βούλγαροι, Ιλλυρίοι, Σέρβοι, Ρουμάνοι, Τούρκοι) έχουν μέρισμα στα Βαλκάνια γιατί προϋπήρχε η ιστορία τους, εκεί βρισκόταν η προγονική αφετερία τους, όλοι οι λαοί αυτοί ήσαν βαλκάνιοι και υπαρκτοί, εκτός από τους «μακεδόνες», που δεν είχαν να υποστηρίξουν ποιοι ήσαν οι πρόγονοί τους και πώς βρέθηκαν εκεί, και στέκονταν μετέωροι ιστορικά και φυλετικά, διεκδικούμενοι από τους Βουλγάρους.
Ακολούθησε η πανεπιστημιακή του καριέρα, η πρόσληψή του ως ερευνητή και αργότερα Καθηγητή στο Χάρβαρτ, μετά Καθηγητής και επικεφαλής της Σχολής Σπουδών των Λαών της Μέσης Ανατολής, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών στο Τμήμα της Μεσαιωνικής Ιστορίας, μετά πίσω στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, διευθυντής του Τμήματος Αρμενικών Σπουδών και μετά στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, όπου ίδρυσε και διεύθυνε την Έδρα Ελληνικών Σπουδών και η τεράστια προσφορά του με την ίδρυση στο Σακραμέντο του Κέντρου Μελέτης και Σπουδής του Ελληνισμού Σπύρος Βρυώνης. Ένας ασυμβίβαστος επιστήμονας, λεβυίτης του αληθινού ιστορικού γίγνεσθαι, αμετανόητος πατριώτης που πέταξε τα χαρτιά του στο Ωνάσειο γιατί δεν αποδέχθηκε να συμβιβασθεί στο κυπριακό ζήτημα, αντιπολιτεύθηκε την «ήπια» θέση των ελληνικών κυβερνήσεων απέναντι στην τουρκική «θρασύτητα», ενώ καταξιώθηκε να κερδίσει τη θέση του στις ακαδημίες της γνώσης και της Αναγνώρισης, τόσο στην Αθήνα όσο και στις ΗΠΑ.
Με τον ισάδελφο και φιλάδελφο διεθνούς φήμης πνευματικό μου δάσκαλο και μέντορα, Σπύρο Βρυώνη, συνεργαστήκαμε στενά τα τελευταία τριάντα χρόνια. Είχα την αγαθή τύχη να τον έχω δίπλα μου και κοντά μου για δεκαετίες, συνεργαστήκαμε στενά στις ΗΠΑ, Καναδά, Ελλάδα και Αυστραλία, στήσαμε μαζί δύο διεθνή συνέδρια, οργανώσαμε μαζί τη δημοσίευση τεσσάρων βιβλίων, προλόγησε το βιβλίο μου για τους Έλληνες στην Άπω Ανατολή (Greeks in the Far Orient), γράφοντας τον πρόλογο και επίλογο, συνολικά 80 σελίδες, προλόγησα το βιβλίο με τίτλο The Vryonis Family: Four Generations of Greek-American Memories που έγραψε ο ίδιος του, αναφερόμενος στους προγόνους και τον εποικισμό τους στα 1890. Επισκέφθηκε την Αυστραλία και το Εθνικό Κέντρο Ελληνικών Μελετών τρεις φορές, χρησιμοποίησε τα αρχεία του ΕΚΕΜΕ και μελέτησε τις τουρκικές, ελλαδικές και σλαβικές εφημερίδες του ΕΚΕΜΕ, για έναν ολόκληρο μήνα, όταν έγραφε το θρυλικό και μνημειώδες βιβλίο του για το Πογκρόμ της Κωνσταντινούπολης (Ισταμπούλ), επικοινωνούσαμε τουλάχιστον μια φορά τον μήνα, τηλεφωνικά- ο αείμνηστος ισάδελφος και Δάσκαλος, δεν είχε email, δεν έγραφε σε υπολογιστές, χρησιμοποιούσε μέχρι το τέλος της ζωής του τη γραφομηχανή. Το 2008 είχε γράψει αναφορά αξιολόγησης είκοσι σελίδων στη γραφομηχανή του, όταν περνούσαν το ΕΚΕΜΕ από αξιολόγηση οι επιτήδειοι (ομογενείς και αλλογενείς)- το παράπονό του ήταν ότι ποτέ δεν του απάντησαν οι αξιολογητές- Βρετανοί και Αυστραλοί..! Του αφιερώνω πλέον το έργο για τους Φιλέλληνες με τίτλο The Aegis of Hellas: Global Contemporary Philhellenism, που θα εκδοθεί το 2021, μέσα στα πλαίσια των 200 Χρόνων από την Εθνική Παλλιγενεσία από το πολιτιστικό τμήμα της Βουλής των Ελλήνων. Του το χρεωστώ με ευγνωμοσύνη.
Το Αυστραλιανό Ισντιτούτο Μακεδονικών Σπουδών θα οργανώσει εντός του Απριλίου ένα Φιλολογικό Μνημόσυνο για τον αείμνηστο Δάσκαλο της Ελληνικής Διασποράς, τιμώντας την τεράστια προσφορά του στα Γράμματα και στην Ελλάδα, ως παγκόσμια ιδεολογία. Σε όλους όσοι θα παραστούν στην εκδήλωση θα τους διαθέσουμε δωρεάν ένα αντίγραφο του βιβλίου που συνέγραψε ο ίδιος και στις σελίδες του εξιστορούνται με ειλικρίνεια οι παιδικές του θύμησες στην Αμερική και στην Ελλάδα, αλλά και τα χρόνια της ωριμότητας. Έτσι ο Σπύρος Βρυώνης θα μπει μέσα στα σπίτια όλων όσοι είχαν την τύχη να παρευρεθούν στο μνημόσυνό του. Είναι τραγικό το ότι άνθρωποι επιφανείς σαν τον Σπύρο Βρυώνη, είχαν μόνον μία ζωή! Ωστόσο, δεν θρηνούμε τον χαμό του, ευχαριστούμε το Θείο που μάς τον χάρισε και που η περίοδος της ζωής του συνέπεσε χρονικά με τη δική μας!
ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ Μ ΤΑΜΗΣ
