Σε μια φρικτή τρομοκρατική ενέργεια που συγκλόνισε τις χριστιανικές κοινότητες σε όλο τον κόσμο, είναι σαφές ότι οι Έλληνες της Συρίας είναι Στοχοποιημένοι και εγκαταλελειμμένοι: Έλληνες της Λεβαντίνης σφαγιάστηκαν στη Δαμασκό, ενώ η ελληνική εξωτερική πολιτική αμφιταλαντεύεται. Ένας καμικάζι επιτέθηκε στην Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία του Μαρ Ελιάς στη Δαμασκό την Κυριακή, σκοτώνοντας τουλάχιστον 21 άτομα και τραυματίζοντας περισσότερα από 52 άλλα.
Η επίθεση, που έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της πρωινής λειτουργίας, αποτελεί μία από τις πιο θανατηφόρες επιθέσεις κατά της χριστιανικής μειονότητας της Συρίας από τότε που ο εμφύλιος πόλεμος της χώρας εισήλθε σε μια νέα φάση μετά τον Άσαντ.
Η επίθεση
Η βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας έλαβε χώρα στην περιοχή Μπαμπ Τούμα, μια ιστορικά χριστιανική συνοικία της Δαμασκού. Σύμφωνα με το Υπουργείο Εσωτερικών της Συρίας, ο δράστης ταυτοποιήθηκε ως μέλος του Ισλαμικού Κράτους (IS). Σύμφωνα με πληροφορίες, εισήλθε στην εκκλησία μεταμφιεσμένος ως πιστός, άνοιξε πυρ εναντίον των ενοριτών και στη συνέχεια πυροδότησε μια εκρηκτική ζώνη κοντά στο ιερό.
Ένας δεύτερος δράστης πιστεύεται ότι διέφυγε από τον τόπο του εγκλήματος και οι υπηρεσίες ασφαλείας έχουν ξεκινήσει ανθρωποκυνηγητό σε όλη την πρωτεύουσα. Καμία ομάδα δεν ανέλαβε αμέσως την ευθύνη, αλλά τα προηγούμενα πρότυπα του IS και η στοχοποίηση των θρησκευτικών μειονοτήτων υποδηλώνουν έντονα τη συμμετοχή του.
Ωστόσο, όλο και περισσότερες ενδείξεις και αναλύσεις από διεθνείς παρατηρητές υποδηλώνουν ότι το τρέχον μεταβατικό καθεστώς της Συρίας υπό τον Ahmed al-Sharaa ενδέχεται να έχει βαθιές επιχειρησιακές και ιδεολογικές συνδέσεις με τα απομεινάρια του ISIS. Αρκετοί ανώτεροι αξιωματούχοι της νέας κυβέρνησης είχαν στο παρελθόν σχέσεις με ισλαμιστικές πολιτοφυλακές, ενώ αξιόπιστες αναφορές υποδηλώνουν σιωπηρή συνεργασία μεταξύ αυτών των δυνάμεων και στοιχείων συνδεδεμένων με το IS κατά τις τελικές φάσεις της πτώσης του Assad. Όλο και περισσότεροι αναλυτές υποστηρίζουν ότι το καθεστώς και το ISIS δεν είναι πλέον σαφώς διακριτά, αλλά μπορεί να αντιπροσωπεύουν δύο όψεις της ίδιας εξτρεμιστικής αναζωπύρωσης, με κοινό συμφέρον την καταστολή των κοσμικών, πλουραλιστικών και μειονοτικών κοινοτήτων.
Μια στοχευμένη κοινότητα
Η Ελληνορθόδοξη Εκκλησία του Μαρ Ελιάς, ένα από τα παλαιότερα χριστιανικά ιερά της πόλης, ήταν γεμάτη με πιστούς που παρακολουθούσαν μια ειδική λειτουργία. Ζωντανές εικόνες που τραβήχτηκαν από τοπικούς εργαζόμενους της πολιτικής άμυνας (Λευκά Κράνη) έδειξαν γραφικές σκηνές: σπασμένα στασίδια, ένα τμήμα της οροφής που είχε καταρρεύσει και το δάπεδο καλυμμένο με αίμα.
Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε επίσημη καταδίκη για αυτό που χαρακτήρισε «αποτρόπαιο τρομοκρατικό χτύπημα», απαιτώντας άμεση προστασία για τις θρησκευτικές μειονότητες και λογοδοσία από τη μεταβατική κυβέρνηση της Συρίας. Ωστόσο, πολλοί στην Ελλάδα και στην ευρύτερη διασπορά έχουν επικρίνει την Αθήνα για την, κατά την άποψή τους, αδύναμη και ανεπαρκή αντίδραση στην επίθεση. Παρά τις επίμονες προειδοποιήσεις για τις αυξανόμενες απειλές κατά των χριστιανικών κοινοτήτων στη Μέση Ανατολή, οι διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις δεν έχουν λάβει καμία ουσιαστική ή συνεπή διπλωματική ή ανθρωπιστική πρωτοβουλία για την προστασία αυτών των πληθυσμών.
Ακόμη πιο ανησυχητικό, σύμφωνα με τους επικριτές, είναι η συνεχιζόμενη προθυμία του ελληνικού κράτους να συνεργαστεί διπλωματικά με το μεταβατικό καθεστώς της Συρίας, το οποίο τώρα ηγείται μια προσωπικότητα βαθιά εμπλεκόμενη στην ισλαμιστική εξέγερση της Συρίας. Πολλοί θεωρούν ότι αυτή η κυβέρνηση είναι μολυσμένη από την άμεση ή έμμεση υποστήριξη προς τζιχαντιστικές ομάδες και φοβούνται ότι η επιδίωξη της Ελλάδας για περιφερειακή επιρροή ή οικονομική διπλωματία θα μπορούσε να νομιμοποιήσει ένα καθεστώς που φιλοξενεί ή διευκολύνει τους υπεύθυνους για τέτοιες φρικαλεότητες.
Αυτή η παθητική στάση έρχεται σε έντονη αντίθεση με τις επιθετικές περιφερειακές δραστηριότητες της Τουρκίας, η επιρροή της οποίας σε τμήματα της βόρειας Συρίας – που επιτεύχθηκε μέσω στρατιωτικής κατοχής – συνεχίζει να αποσταθεροποιεί τις προσπάθειες αποκατάστασης της ασφάλειας και των δημοκρατικών κανόνων στην περιοχή. Η Τουρκία κατηγορείται από καιρό από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και διεθνείς παρατηρητές για παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καταπίεση θρησκευτικών μειονοτήτων και ενθάρρυνση εξτρεμιστικών ομάδων κατά τη διάρκεια
Η συνεχιζόμενη στρατιωτική της παρουσία στη βόρεια Συρία, η κατοχή τμημάτων της Κύπρου και οι επαναλαμβανόμενες παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου και των θαλάσσιων συνόρων έχουν επιβαρύνει περαιτέρω την περιφερειακή σταθερότητα. Η άρνηση της Άγκυρας να αναγνωρίσει ή να διώξει ποινικά τη δίωξη των χριστιανών και των Γιαζίντι σε περιοχές υπό τον έλεγχό της, καθώς και οι τακτικές επιθέσεις της εναντίον κουρδικών και χριστιανικών χωριών στη Συρία και το Ιράκ, αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου αυταρχικού επεκτατισμού και άρνησης
Μια νέα φάση αστάθειας στη Συρία
Αυτή είναι η πρώτη μεγάλη βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας στη Δαμασκό από την ανατροπή του προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ τον Δεκέμβριο του 2024 από μια συμμαχία ισλαμιστών ανταρτών. Η μεταβατική κυβέρνηση υπό τον πρόεδρο Αχμέντ αλ-Σαράα, έναν πρώην στρατηγό που αποστάτησε κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, έχει δεσμευτεί να προστατεύσει τις μειονότητες, αλλά η βομβιστική επίθεση της Κυριακής υπογραμμίζει την ευπάθεια του τοπίου ασφαλείας και τις αυξανόμενες ανησυχίες ότι η αντικατάσταση του Άσαντ μπορεί απλώς να έχει ενισχύσει μια πιο ριζοσπαστική, ανεξέλεγκτη μορφή ισλαμιστικής διακυβέρνησης.
Ο πρόεδρος αλ-Σαράα χαρακτήρισε την επίθεση «δειλή πράξη μίσους με στόχο την αποσταθεροποίηση της χώρας μας και τη διχόνοια του λαού μας». Κήρυξε εθνική ημέρα πένθους και διέταξε την ενίσχυση της προστασίας των θρησκευτικών ιδρυμάτων σε ολόκληρη τη Συρία. Ωστόσο, οι διεθνείς παρατηρητές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παραμένουν επιφυλακτικοί ως προς την ικανότητα – ή τη βούληση – της κυβέρνησής του να προστατεύσει πραγματικά τις εναπομείνασες θρησκευτικές μειονότητες της Συρίας.
Η αναβίωση του Ισλαμικού Κράτους;
Αν και το Ισλαμικό Κράτος έχει χάσει τον έλεγχο του εδάφους από το 2019, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η ιδεολογική και επιχειρησιακή του ικανότητα απέχει πολύ από το να έχει εξαλειφθεί. Η βομβιστική επίθεση στο Mar Elias είναι η πρώτη επιτυχημένη επίθεση του ΙΚ σε εκκλησία στη Συρία από τη διαβόητη βομβιστική επίθεση στη Sayeda Zainab το 2016, η οποία στοίχισε τη ζωή σε πάνω από 70 σιίτες προσκυνητές.
Πιστεύεται ότι η ομάδα εκμεταλλεύεται το κενό εξουσίας που δημιουργήθηκε από την πτώση του Άσαντ και την αναδιοργάνωση των εσωτερικών δυνάμεων ασφαλείας της Συρίας. Οι αναλυτές φοβούνται ότι η βομβιστική επίθεση στη Δαμασκό θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια νέα φάση αστικού τρομοκρατισμού που στοχεύει συμβολικές και ευάλωτες κοινότητες, και πολλοί προειδοποιούν τώρα ότι το IS και στοιχεία της μεταβατικής κυβέρνησης της Συρίας ενδέχεται να έχουν συνάψει μια σκοτεινή συμμαχία, επωφελούμενοι και οι δύο από την αστάθεια και την καταπίεση των θρησκευτικών μειονοτήτων.
Διεθνείς αντιδράσεις
Οι αντιδράσεις από όλο τον κόσμο ήταν άμεσες:
Ο Πατριάρχης Ιωάννης Ι΄ της Αντιόχειας, επικεφαλής της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στη Συρία, καταδίκασε τη βομβιστική επίθεση ως «άμεση επίθεση κατά της χριστιανικής παρουσίας στη Μέση Ανατολή».
Η Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕΑΔ) ζήτησε ενισχυμένη διεθνή συνεργασία για την προστασία των μειονοτήτων και την ανοικοδόμηση των πολιτικών θεσμών της Συρίας.
Ο Πάπας Φραγκίσκος προσευχήθηκε για τα θύματα και προειδοποίησε για «την άνοδο των ξεχασμένων πολέμων και των εγκαταλελειμμένων λαών».
Αντίθετα, η εξωτερική πολιτική της Ελλάδας έχει τεθεί εκ νέου υπό εξέταση. Εκκλησιαστικοί ηγέτες και αναλυτές έχουν εκφράσει την απογοήτευσή τους για την αποτυχία της Αθήνας να αναλάβει συγκεκριμένη δράση, είτε μέσω διπλωματικής πίεσης, είτε μέσω άμεσης παροχής βοήθειας, είτε μέσω της ηγεσίας των διεθνών προσπαθειών για την προστασία των χριστιανών στη Συρία και την ευρύτερη περιοχή της Λεβαντίνης.
Τι θα συμβεί στη συνέχεια;
Η βομβιστική επίθεση υπογραμμίζει την ευρύτερη αστάθεια που αντιμετωπίζει η ανασυγκρότηση της Συρίας μετά τον πόλεμο. Ενώ η πτώση του Άσαντ χαιρετίστηκε από πολλούς περιφερειακούς παράγοντες, το κενό εξουσίας που άφησε πίσω του δοκιμάζεται τώρα από τζιχαντιστικά στοιχεία, θρησκευτικές πολιτοφυλακές και ξένες επιρροές, συμπεριλαμβανομένων κακόβουλων παραγόντων όπως η Τουρκία, που συνεχίζουν να στρατιωτικοποιούν και να εκμεταλλεύονται το χάος για γεωπολιτικό όφελος.
Οι χριστιανικές και άλλες μειονοτικές κοινότητες, που κάποτε βασίζονταν στον αυστηρό εσωτερικό έλεγχο του Άσαντ για προστασία, απαιτούν εγγυήσεις τόσο από την μεταβατική κυβέρνηση όσο και από τους διεθνείς εταίρους. Χωρίς ένα συνεκτικό πλαίσιο ασφάλειας, προειδοποιούν οι ειδικοί, η Συρία ενδέχεται να αντιμετωπίσει μια επιστροφή στον ασύμμετρο πόλεμο — αυτή τη φορά με ένα ακόμη πιο κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο.
Μια προειδοποίηση για την περιοχή
Η βομβιστική επίθεση στην εκκλησία του Μαρ Ελιάς είναι κάτι περισσότερο από μια μεμονωμένη τρομοκρατική ενέργεια. Είναι μια ανατριχιαστική υπενθύμιση του πόσο γρήγορα ο θρησκευτικός πλουραλισμός μπορεί να απειληθεί σε περιόδους πολιτικής μετάβασης. Υπογραμμίζει επίσης την επείγουσα ανάγκη για τους περιφερειακούς και διεθνείς φορείς να δώσουν προτεραιότητα στην ασφάλεια των μειονοτήτων, στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης και στην αποκατάσταση του κράτους δικαίου στη Συρία μετά τον πόλεμο.
Για την Ελλάδα, ο καιρός των συμβολικών χειρονομιών έχει περάσει. Χρειάζεται μια σαφής, βασισμένη σε αρχές εξωτερική πολιτική στάση – μια στάση που προστατεύει τις ελληνικές κοινότητες στο εξωτερικό, υποστηρίζει τη θρησκευτική ελευθερία και δεν διστάζει να καταδικάσει καθεστώτα, ανεξάρτητα από το πόσο διπλωματικά βολικά είναι, που κλείνουν τα μάτια μπροστά στη δίωξη αθώων.
Και για τη διεθνή κοινότητα, ήρθε η ώρα να αντιμετωπίσει σοβαρά όχι μόνο τις τρομοκρατικές ομάδες που δραστηριοποιούνται στη Συρία, αλλά και τις περιφερειακές δυνάμεις που συνεχίζουν να εκμεταλλεύονται την αστάθεια, να καταπατούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και να υπονομεύουν την κυριαρχία με το πρόσχημα της «ασφάλειας». Μεταξύ αυτών, ο ρόλος της Τουρκίας πρέπει να εξεταστεί, να αμφισβητηθεί και να λογοδοτήσει. Το ίδιο πρέπει να γίνει και με τους δεσμούς του συριακού καθεστώτος με τη τζιχαντιστική βία, που τώρα απειλεί να καταστρέψει ό,τι έχει απομείνει από τον θρησκευτικό και πολιτισμικό πλουραλισμό της Συρίας.
Η χθεσινή αποτρόπαια τρομοκρατική επίθεση στη Δαμασκό πρέπει να υπενθυμίσει σε όλους τους ανίδεους ανθρώπους που πιστεύουν ότι οι ισλαμιστές βάρβαροι που εισβάλλουν σήμερα στην Ελλάδα θα ενσωματωθούν και θα «εμπλουτίσουν» την κοινωνία.
Όποιος εισέρχεται παράνομα σε μια χώρα, με τη βοήθεια λαθρεμπόρων και παραβιάζοντας το νόμο, είναι εισβολέας. Αν είναι ισλαμικοί εισβολείς, τότε αποτελούν και απειλή για την εθνική ασφάλεια.
Τι μέλλον μπορεί να έχει μια χώρα που δεν διαθέτει ασφαλή σύνορα και μια κυβέρνηση που δεν ελέγχει σωστά τους μετανάστες και δεν αποφασίζει ποιος θα εισέλθει και ποιος όχι;
Η μαζική μετανάστευση μουσουλμάνων είναι εξίσου επικίνδυνη με μια στρατιωτική εισβολή από εχθρικό στρατό. Η άγνοια ή η άρνηση του προβλήματος πιθανότατα θα οδηγήσει σε καταστροφικές συνέπειες, όπως η τρομοκρατία και ο οδυνηρός θάνατος της χώρας υποδοχής.
Η μεταβατική κυβέρνηση υπό τον πρόεδρο Αχμέτ αλ-Σαράα, έναν πρώην στρατηγό που αποστάτησε κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, έχει δεσμευτεί να προστατεύσει τις μειονότητες, αλλά η βομβιστική επίθεση της Κυριακής υπογραμμίζει την ευπάθεια του τοπίου ασφαλείας και τις αυξανόμενες ανησυχίες ότι η αντικατάσταση του Άσαντ μπορεί απλώς να έχει ενισχύσει μια πιο ριζοσπαστική, ανεξέλεγκτη μορφή ισλαμικής διακυβέρνησης.
