Ένα από τα πρώτα πράγματα που μας διδάσκει η ιστορία είναι ότι επαναλαμβάνεται. Και ένα από τα πρώτα πράγματα που (πρέπει να) μας διδάσκει η εμπειρία είναι ότι όποιος επαναλαμβανόμενα κάνει τα ίδια λάθη, κάποια στιγμή θα διαπιστώσει ότι δεν του έχει απομείνει τίποτα να χάσει, αφού έχει ήδη χάσει τα πάντα.
Η ελληνική κοινή γνώμη ενημερώνεται τις τελευταίες εβδομάδες από τα εγχώρια μέσα ενημέρωσης ότι το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ θα επανεκκινήσει άμεσα και θα προχωρήσει — και ότι αυτό θα συμβεί εντός του μήνα Απριλίου.
Αυτές οι δημόσιες και επίσημες διακηρύξεις της Ελληνικής Κυβέρνησης ενισχύθηκαν αναμφίβολα από την είσοδο της αμερικανικής εταιρείας Chevron στο ενεργειακό παιχνίδι της περιοχής της θαλάσσιας δικαιοδοσίας μας, την πίεση της γαλλικής εταιρείας Nexans που έχει αναλάβει την κατασκευή του καλωδίου διασύνδεσης, αλλά και από την (τουλάχιστον θεωρούμενη) ισχυρή υποστήριξη και ενθάρρυνση της Κυβέρνησης του Ισραήλ.
Είναι λοιπόν εύλογο ότι η Αθήνα δικαιούται και έχει κάθε λόγο να αναμένει πολιτική στήριξη από τις ΗΠΑ (λόγω Chevron), πολιτική και επιτόπια υποστήριξη από τη Γαλλία (λόγω Nexans), και ίσως πολιτική και επιτόπια στήριξη από το Ισραήλ.
Εξίσου εύλογα όμως, η Αθήνα οφείλει να αναμένει και ισχυρή αντίδραση από την Τουρκία, η οποία σίγουρα δεν θα εξαντληθεί σε πολιτικό/διπλωματικό επίπεδο, αλλά θα εκδηλωθεί και επί του πεδίου.
Το πολύ πρόσφατο παρελθόν με τα γεγονότα στην Κάσο δεν αφήνει, βάσει κοινής λογικής και εμπειρίας, κανένα περιθώριο για διαφορετικές εκτιμήσεις σχετικά με το πώς θα αντιδράσει η Άγκυρα σε μια πιθανή επανεκκίνηση των εργασιών πόντισης καλωδίου από την Ελλάδα σε περιοχή που, βάσει του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου της Θάλασσας, ανήκει αναμφίβολα στη θαλάσσια ελληνική δικαιοδοσία, αλλά την οποία η Τουρκία έχει παράνομα και μονομερώς οριοθετήσει ως δική της.
Σύμφωνα με τη σταθερή τακτική της, η Άγκυρα θα αναπτύξει αμέσως ισχυρές ναυτικές δυνάμεις στην περιοχή και θα επιχειρήσει να επιβάλει τις παράλογες και παράνομες αξιώσεις της στην Αθήνα, κατηγορώντας την για «μαξιμαλισμό και προκλητικότητα».
Μη αναστρέψιμη ήττα Εάν η Άγκυρα καταφέρει να το πράξει αυτό άμεσα ή έμμεσα (δηλαδή αν η Αθήνα ακυρώσει/αναβάλει και πάλι τις εργασίες ή αν με οποιονδήποτε τρόπο ζητήσει τη συναίνεση/άδεια της Άγκυρας για την υλοποίηση του έργου), τότε η Ελλάδα θα έχει υποστεί μια ανυπολόγιστη και μη αναστρέψιμη ήττα, αφού η Τουρκία θα έχει επιβάλει (και επισήμως, ενώπιον της διεθνούς κοινότητας) τη λογική του παράλογου και το δίκαιο του ισχυρού.
Σε μια τέτοια περίπτωση, το παράνομο ‘τουρκολιβυκό μνημόνιο’ και το εξίσου παράνομο και παραλογιστικό δόγμα της ‘Γαλάζιας Πατρίδας’ θα αποτελέσουν τη νέα τραγική πραγματικότητα για την Ελλάδα, η οποία θα παραμένει αμετάβλητη μέχρι η Τουρκία να προχωρήσει σε περαιτέρω αναθεωρητικά βήματα εναντίον μας.
Καίρια ερωτήματα Τα παραπάνω δεδομένα γεννούν μια σειρά καίριων ερωτημάτων, για τα οποία η Αθήνα οφείλει να έχει έτοιμες και πειστικές απαντήσεις πριν προχωρήσει σε επίσημες δηλώσεις:
- Πόσο αποφασισμένη είναι η Αθήνα να υπερασπιστεί, όπου, όποτε και όπως απαιτηθεί, τα δικαιώματά μας βάσει του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου της Θάλασσας στις επίμαχες περιοχές;
- Εάν πράγματι η Αθήνα είναι απολύτως αποφασισμένη να το πράξει, σε ποιο βαθμό η εκτέλεση της απόφασής της εξαρτάται από την «έγκριση» και/ή τη συνδρομή ξένων παραγόντων (ΗΠΑ, Γαλλία, Ισραήλ);
- Αν πράγματι ο βαθμός εξάρτησης της Ελλάδας από τους ξένους αυτούς παράγοντες είναι σημαντικός, τι ισχυρές (και αμετάκλητες) διαβεβαιώσεις έχει λάβει η Αθήνα για τη στάση που θα τηρήσουν, αν τελικά χρειαστεί να σταλεί στην Άγκυρα ξεκάθαρο μήνυμα επί του πεδίου ότι η ληστρική της συμπεριφορά απέναντι στην Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία δεν είναι πλέον ανεκτή ούτε από την Ελλάδα, ούτε από τη διεθνή κοινότητα;
- Αν η Αθήνα σε αυτή τη συγκυρία δεν είναι αποφασισμένη να εφαρμόσει τα δικαιώματά της, γιατί για μία ακόμη φορά δίνει στην Άγκυρα την ευκαιρία να επιδείξει ανενόχλητα ισχύ και να υλοποιήσει τα αναθεωρητικά της σχέδια εις βάρος μας (συνδιαχείριση ή «συνεκμετάλλευση του Αιγαίου», de facto επιβολή του παράνομου «τουρκολιβυκού μνημονίου», εμπέδωση του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας» κ.λπ.);
Σε αυτά τα ερωτήματα μπορούν βέβαια να προστεθούν και άλλα, εξίσου κρίσιμα. Το θέμα όμως είναι ότι τέτοιες απαντήσεις μπορούν να δοθούν μόνο όταν, όπου και όπως πρέπει…
Το γεγονός ότι, πρώτα το Υπουργείο Εξωτερικών της Κύπρου δεν θεωρείται τυχαίο και άσχετο με τις προθέσεις και τα σχέδια της Άγκυρας επ’ αυτού, και εν συνεχεία το τουρκικό ΥΠΕΞ δήλωσε ότι «η εκτέλεση προκλητικών έργων, όπως η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, δεν είναι δυνατή χωρίς την έγκριση της Τουρκίας, αφού σχεδιάζονται να διέλθουν από περιοχές θαλάσσιας τουρκικής δικαιοδοσίας χωρίς τη συναίνεσή της».
Πράγματι, για να αποφευχθούν παρεξηγήσεις — και προφανώς για να ενεργοποιηθεί στο μέγιστο το (υποτιθέμενο) φοβικό σύνδρομο της Αθήνας έναντι της Άγκυρας — οι ίδιες πηγές έσπευσαν να δηλώσουν ότι:
«Δεν υπάρχει καμία αλλαγή στη στάση της Τουρκίας απέναντι σε τέτοιες συμπεριφορές που δεν σέβονται τα δικαιώματα και τα συμφέροντά της. Η Τουρκία θα συνεχίσει να πράττει ό,τι έκανε και στο παρελθόν.»
Επιπλέον, ο κρατικός (και παρακρατικός) μηχανισμός της Άγκυρας, μέσω του τουρκικού Τύπου, επαναφέρει στην επιφάνεια και με ιδιαίτερη ένταση όλες τις παράνομες και παράλογες διεκδικήσεις και απαιτήσεις της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας, μιλώντας για «τουρκικά νησιά, νησίδες και βραχονησίδες κατεχόμενα από την Ελλάδα στο Αιγαίο», για «παράνομη στρατιωτικοποίηση νησιών του Αιγαίου» κ.λπ.
Πρέπει να σημειωθεί, τόσο από την ελληνική κοινή γνώμη όσο και από το ελληνικό πολιτικό σύστημα, ότι και η τουρκική αντιπολίτευση συμμετέχει σε αυτόν τον εθνικιστικό και αναθεωρητικό παραλογισμό του τουρκικού πολιτικοστρατιωτικού κατεστημένου — και μάλιστα με μέγιστη ένταση…
Με αυτά τα δεδομένα, κάθε νηφάλιος και ευαίσθητος Έλληνας πολίτης ανησυχεί σοβαρά όταν, π.χ., ο πρώην Αμερικανός πρέσβης Τζ. Πάιατ στο 10ο Οικονομικό Φόρουμ Δελφών δηλώνει ότι βλέπει «πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες για ευρύτερη περιφερειακή ενεργειακή συνεργασία Ελλάδας και Τουρκίας».
Το ίδιο σοβαρά ανησυχεί και όταν η άμεση επανέναρξη της πόντισης του αμφισβητούμενου καλωδίου εξαγγέλλεται από επίσημες ελληνικές κυβερνητικές αρχές και ξαφνικά προκύπτει θέμα εκτίμησης της «έντασης που θα μπορούσε να δημιουργηθεί» με την Άγκυρα, επικαλούμενοι τη «πολυπαραγοντική χρονικότητα» για την έναρξη των εργασιών, λες και οι πρόσφατες δηλώσεις της Αθήνας για το συγκεκριμένο ζήτημα είχαν γίνει από χείλη άλλων κρατών.
Αυτό που απομένει να φανεί, είναι αν η Αθήνα θα αποδεχθεί την γνωστή, δοκιμασμένη και ασφαλή για την Άγκυρα πολιτική του εκβιασμού ή αν θα καταστήσει σαφές (προς Άγκυρα και όσους ενδεχομένως παίζουν παρασκηνιακά παιχνίδια σε βάρος της Ελλάδας) ότι οι συνθήκες και οι καιροί αλλάζουν…
Για να συμβεί όμως αυτό, πρέπει πρώτα να έχει αλλάξει η ίδια η Αθήνα. Και μια τέτοια αλλαγή, σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον, είναι απολύτως αναγκαία.
Κωνσταντίνος Πάιδας
Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
