Με μια κίνηση που αναδιαμορφώνει την ενεργειακή εξίσωση της περιοχής, η κυβέρνηση Νετανιάχου πρότεινε δημόσια μια σημαντική αλλαγή στη σειρά υλοποίησης του έργου ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας–Κύπρου–Ισραήλ (GSI). Το Ισραήλ εισηγείται ένα «Σχέδιο Β» για το καλώδιο — με προτεραιότητα στην ενεργειακή γραμμή Κύπρος–Ισραήλ, πριν από τη σύνδεση Κρήτης–Κύπρου.
Για πρώτη φορά, το Τελ Αβίβ προτείνει η ενεργειακή σύνδεση Κύπρος–Ισραήλ να προχωρήσει πρώτη, ουσιαστικά καθορίζοντας μια νέα πορεία για το έργο που καθυστερεί εδώ και χρόνια — ένα ζήτημα που Αθήνα και Λευκωσία καλούνται τώρα να αντιμετωπίσουν.
Το θέμα, το οποίο συζητήθηκε σύμφωνα με πληροφορίες κατά τη διάρκεια διμερών επαφών στο Ζάππειο, στο πλαίσιο του συνεδρίου Zappeion Transatlantic Energy Partnership (P-TEC), αναδείχθηκε από τον Υπουργό Ενέργειας του Ισραήλ, Eli Cohen, σε συνέντευξή του στην Καθημερινή.
«Επί του παρόντος, το σχέδιο προβλέπει να κατασκευαστεί πρώτα η γραμμή Κρήτη–Κύπρος και στη συνέχεια η Κύπρος–Ισραήλ. Ίσως θα έπρεπε να εξετάσουμε την αντιστροφή της σειράς και να ξεκινήσουμε με τη διασύνδεση Ισραήλ–Κύπρου για εξοικονόμηση χρόνου», δήλωσε ο Cohen.
Οι δηλώσεις του έγιναν λίγο μετά τη συμμετοχή του στην υπουργική συνάντηση 3+1 (Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ + ΗΠΑ), και φαίνεται να σηματοδοτούν την αυξανόμενη δυσαρέσκεια του Ισραήλ με τις συνεχιζόμενες καθυστερήσεις του έργου — καθυστερήσεις που αποδίδονται τόσο στην κανονιστική και χρηματοοικονομική αβεβαιότητα της Κύπρου, όσο και στην επιφυλακτικότητα της Ελλάδας να εκδώσει NAVTEX στην Ανατολική Μεσόγειο λόγω της επιθετικής στάσης της Τουρκίας.
Πολύπλοκο τοπίο για Ελλάδα και Κύπρο
Αν και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναλάβει πιο ενεργό ρόλο στον συντονισμό της προόδου του έργου, η νέα ισραηλινή πρόταση περιπλέκει περαιτέρω τα δεδομένα.
Η αποδοχή μιας τέτοιας αλλαγής θα ήταν πολιτικά δύσκολη τόσο για την Αθήνα όσο και για τη Λευκωσία, καθώς θα συνεπαγόταν σιωπηρή παραδοχή αδυναμίας να προωθήσουν το τμήμα Κρήτη–Κύπρος — τη ραχοκοκαλιά του αρχικού σχεδίου.
Σε τεχνικό επίπεδο, η διασύνδεση Κύπρος–Ισραήλ παραμένει πολύ λιγότερο ώριμη. Οι ρυθμιστικές αρχές ενέργειας των δύο χωρών θα χρειαστεί να ξεκινήσουν νέες αναλύσεις κόστους–οφέλους (CBA), ενώ οι διαδικασίες των διαγωνισμών θα πρέπει να επανασχεδιαστούν.
Ιστορικό και προεκτάσεις
Δεν είναι η πρώτη φορά που το Ισραήλ επιχειρεί να απομονώσει το σκέλος Κύπρος–Ισραήλ της διασύνδεσης.
Μετά τη συνάντηση του Μαΐου 2025 μεταξύ των Πρωθυπουργών Νετανιάχου και Χριστοδουλίδη, το Ισραήλ είχε προτείνει την ένταξη του τμήματος Κύπρος–Ισραήλ στον Διάδρομο Ινδίας–Μέσης Ανατολής–Ευρώπης (IMEC) — μια τεράστια υποδομή που υποστηρίζεται από την Ουάσιγκτον ως αντίβαρο στην κινεζική πρωτοβουλία Belt and Road.
Το επιχείρημα τότε, όπως και τώρα, ήταν ότι η ένταξη στο IMEC θα ανέβαζε τη στρατηγική αξία του έργου στα μάτια των ΗΠΑ.
Ωστόσο, αυτή είναι η πρώτη φορά που το Ισραήλ προτείνει επίσημα και δημόσια να αναθεωρηθεί η σειρά κατασκευής, δίνοντας προτεραιότητα στο τμήμα Κύπρος–Ισραήλ.
Η κίνηση αυτή αναγκάζει Ελλάδα και Κύπρο να ξεκαθαρίσουν εάν θεωρούν αυτή την προσέγγιση ρεαλιστική επιλογή ή μια μετατόπιση που υπονομεύει τον περιφερειακό τους ρόλο στην ενεργειακή ολοκλήρωση της Ανατολικής Μεσογείου.
Οι δηλώσεις του Cohen έγιναν λίγες ημέρες μετά τις συναντήσεις P-TEC στην Αθήνα, όπου είχε άμεσες συνομιλίες με τον Έλληνα Υπουργό Ενέργειας Σταύρο Παπασταύρου, τον Κύπριο ομόλογό του Γιώργο Παπαναστασίου και τον Αναπληρωτή Υφυπουργό Ενέργειας των ΗΠΑ Chris Wright.
Σύμφωνα με αναφορές, η ιδέα να ξεκινήσει το έργο από το συντομότερο τμήμα των 300 χιλιομέτρων Κύπρος–Ισραήλ συζητήθηκε ανεπίσημα, χωρίς ωστόσο να ληφθεί τελική απόφαση.
Η σκιά της Τουρκίας και τα περιφερειακά διακυβεύματα
Η ισραηλινή παρέμβαση υπογραμμίζει την αυξανόμενη ανυπομονησία για τα περιφερειακά εμπόδια — και ειδικά για τις επανειλημμένες προσπάθειες της Τουρκίας να παρεμποδίσει ή να εκφοβίσει τις εργασίες χαρτογράφησης και πόντισης καλωδίων στην Ανατολική Μεσόγειο.
Οι ενέργειες της Άγκυρας έχουν ήδη αναστείλει δραστηριότητες σε αμφισβητούμενες θαλάσσιες ζώνες, καθυστερώντας τόσο τον σχεδιασμό όσο και την υλοποίηση.
Με την προώθηση του «Σχεδίου Β», η Ιερουσαλήμ δείχνει πρόθυμη να κινηθεί ρεαλιστικά για να επιταχύνει το έργο, παρακάμπτοντας τα περιφερειακά εμπόδια.
Για την Αθήνα και τη Λευκωσία, ωστόσο, παραμένει το κρίσιμο ερώτημα:
Θα αποδεχθούν μια αλλαγή που ενδέχεται να θεωρηθεί ως παραγκωνισμός του ελληνικού σκέλους ή θα ρισκάρουν νέες καθυστερήσεις προκειμένου να διατηρήσουν την πολιτική ισορροπία;
Όπως και να έχει, το έργο GSI/EuroAsia Interconnector — που στοχεύει να ενώσει το ηλεκτρικό δίκτυο του Ισραήλ με την Ευρώπη μέσω Κύπρου και Ελλάδας — βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο της ενεργειακής διπλωματίας και των γεωπολιτικών εντάσεων της Ανατολικής Μεσογείου.
