Στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης ανάλυσής μου του NewsBreak σχετικά με την ενεργειακή πολιτική και τη διαχείριση των εθνικών πόρων, ο Μιχάλης Χριστοδουλίδης εξετάζει εδώ πώς η Νορβηγία μετέτρεψε τα αποθέματα υδρογονανθράκων της σε ένα μακροπρόθεσμο εθνικό πλεονέκτημα — και ποια διδάγματα μπορεί να αντλήσει η Ελλάδα από αυτό το μοντέλο. Το νορβηγικό ενεργειακό θαύμα και τι μπορεί να διδαχθεί η Ελλάδα.
Η Νορβηγία αποτελεί διεθνές σημείο αναφοράς για το πώς μια χώρα μπορεί να αξιοποιήσει τον ορυκτό της πλούτο προς όφελος ολόκληρης της κοινωνίας και όχι μόνο λίγων προνομιούχων. Σε μια εποχή όπου η εξόρυξη φυσικών πόρων συνδέεται συχνά με αδιαφάνεια, περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις ή ενίσχυση οικονομικών ανισοτήτων, η Νορβηγία έχει αναπτύξει ένα εντελώς διαφορετικό μοντέλο. Το «ενεργειακό της θαύμα» βασίζεται όχι μόνο στα υπόγεια κοιτάσματα, αλλά κυρίως στη θεσμική σταθερότητα και τη μακρόπνοη στρατηγική διαχείριση.
Πώς λειτουργεί το νορβηγικό μοντέλο
Η νορβηγική προσέγγιση στηρίζεται σε τρεις βασικούς άξονες: ισχυρό κρατικό έλεγχο, πλήρη διαφάνεια και υψηλή φορολόγηση των πετρελαϊκών κερδών. Το κράτος παραμένει πάντοτε ο αποκλειστικός ιδιοκτήτης όλων των υδρογονανθράκων.
Οι ιδιωτικές εταιρείες — ντόπιες ή ξένες — δεν αποκτούν δικαιώματα ιδιοκτησίας. Αντίθετα, λαμβάνουν άδειες παραγωγής μέσω ανταγωνιστικών διαδικασιών. Αναλαμβάνουν όλα τα κόστη έρευνας και ανάπτυξης, αλλά μοιράζονται τα έσοδα με το κράτος μέσα από ένα αυστηρό φορολογικό πλαίσιο.
Η συνολική φορολόγηση στην παραγωγή πετρελαίου αγγίζει το 78%, εξασφαλίζοντας ότι το μεγαλύτερο μέρος της αξίας επιστρέφει στην κοινωνία. Παράλληλα, το κράτος συμμετέχει και ως επενδυτής μέσω του SDFI (State Direct Financial Interest), αποκομίζοντας έσοδα όχι μόνο από φόρους αλλά και από μερίσματα.
Το αποτέλεσμα; Η Νορβηγία εισπράττει πάνω από 12 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως από τον πετρελαϊκό τομέα, τροφοδοτώντας το μεγαλύτερο κρατικό επενδυτικό ταμείο στον κόσμο και διασφαλίζοντας την οικονομική της σταθερότητα για τις επόμενες γενιές.
Η Ελλάδα: διαφορετική αφετηρία, κοινές προκλήσεις
Παρότι η Ελλάδα εμφανίζει ενθαρρυντικές γεωλογικές ενδείξεις, βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο. Οι διαφορές με τη Νορβηγία είναι αισθητές:
- Θεσμική συνέχεια: Η Νορβηγία έχτισε διαχρονική πολιτική συναίνεση γύρω από μια σταθερή ενεργειακή στρατηγική. Η Ελλάδα αλλάζει συχνά προσανατολισμό, δημιουργώντας επενδυτική αβεβαιότητα.
- Φορολόγηση: Το ελληνικό πλαίσιο — περίπου 20% συν 5% δικαιώματα — είναι πολύ πιο ελαφρύ, ενισχύοντας τα κίνητρα των εταιρειών αλλά περιορίζοντας την απόδοση για το κράτος.
- Συμμετοχή του Δημοσίου: Η Ελλάδα δεν διαθέτει μηχανισμό άμεσης κρατικής συμμετοχής στους παραγωγικούς φορείς, μειώνοντας τα δυνητικά έσοδα σε περίπτωση σημαντικών κοιτασμάτων.
- Διαχείριση εσόδων: Σε αντίθεση με το νορβηγικό Ταμείο Πλούτου, η Ελλάδα δεν έχει θεσπίσει αντίστοιχο μακροπρόθεσμο ταμείο για τις επόμενες γενιές.
Τι μπορεί να διδαχθεί η Ελλάδα
Η εμπειρία της Νορβηγίας δεν μπορεί να μεταφερθεί αυτούσια· είναι προϊόν πολιτικής σταθερότητας, κοινωνικής εμπιστοσύνης και τεχνογνωσίας δεκαετιών. Ωστόσο, προσφέρει ξεκάθαρα διδάγματα:
- Σταθερό και διαφανές θεσμικό πλαίσιο: Χωρίς προβλεψιμότητα, οι σοβαρές επενδύσεις δεν έρχονται.
- Συμμετοχή του κράτους σε στρατηγικές δομές: Εξασφαλίζει ότι ο εθνικός πλούτος παραμένει υπό εθνικό έλεγχο.
- Ίδρυση Ταμείου Εθνικού Πλούτου: Τα έσοδα πρέπει να αξιοποιούνται με ορίζοντα δεκαετιών, όχι τετραετιών.
- Αυστηρή περιβαλλοντική εποπτεία: Η Νορβηγία αποδεικνύει ότι η εξόρυξη μπορεί να συνυπάρχει με την περιβαλλοντική προστασία υπό αυστηρούς κανόνες.
Το νορβηγικό παράδειγμα δείχνει ότι ο φυσικός πλούτος μπορεί να αποτελέσει μοχλό εθνικής ανάπτυξης — αρκεί να υπάρχει στρατηγική, συνέχεια και υπευθυνότητα.
Για την Ελλάδα, η πραγματική πρόκληση δεν είναι μόνο η ανακάλυψη κοιτασμάτων, αλλά η δημιουργία του πλαισίου που θα επιτρέψει τη μετατροπή τους σε μακροπρόθεσμο κοινωνικό όφελος.
