Τρώτε με ανεξέλεγκτο τρόπο και δυσκολεύεστε να ελέγξετε τη διατροφή σας;Βουλιμικό Επεισόδιο ή Λαιμαργία; Πού τραβάμε τη γραμμή; Tο πιθανότερο είναι πως έχετε ήδη ψάξει αρκετά. Ίσως διαβάσατε άρθρα, ακούσατε συμβουλές, προσπαθώντας να καταλάβετε τι ακριβώς συμβαίνει και πώς μπορείτε να το αντιμετωπίσετε. Και κάπου εκεί, μέσα στον καταιγισμό πληροφοριών, να καταλήξατε πιο μπερδεμένοι απ’ όσο ξεκινήσατε — απογοητευμένοι, διχασμένοι ανάμεσα σε γνώμες που συγκρούονται μεταξύ τους.
Το ακαδημαϊκό ιατρικό κέντρο Johns Hopkins Medicine, αναφέρει πως: «Η βουλιμία είναι μια σοβαρή ασθένεια που προκαλεί σοβαρά προβλήματα με τις διατροφικές συμπεριφορές ενός ατόμου. Χαρακτηρίζεται από μη ελεγχόμενα επεισόδια υπερφαγίας…. Ακολουθεί κάθαρση με μεθόδους όπως έμετος….» Ισχύει; Πολλές φορές, ένα περίπλοκο σύστημα πληροφόρησης κάνει ακόμη πιο δύσκολη την προσπάθεια των ανθρώπων να απαλλαγούν από αυτήν, μια για πάντα. Συχνά, ο όρος «ψυχογενής βουλιμία» χρησιμοποιείται απλώς ως «βουλιμία», γεγονός που απαιτεί από εμάς προσοχή, ώστε να κατανοούμε τι ακριβώς περιγράφεται κάθε φορά.
Το βουλιμικό επεισόδιο —ή απλώς η βουλιμία, όπως συχνά αποκαλείται— δεν είναι απλώς ένα περιστασιακό ξέσπασμα λαιμαργίας. Επιπλέον, ένα μεμονωμένο επεισόδιο βουλιμίας δεν σημαίνει απαραίτητα ότι υπάρχει κάποια διαταραχή πρόσληψης τροφής, όπως για παράδειγμα η ψυχογενής βουλιμία.
Πως Ξεχωρίζουμε το Επεισόδιο Βουλιμίας από την Υπερφαγεία;
Για πολλούς ανθρώπους, ένα υπερβολικό φαγοπότι είναι αβλαβές — μια απόκλιση από το συνηθισμένο διατροφικό πρόγραμμα, μια αθώα απόλαυση, ίσως αχαλίνωτη και υπερβολική, χωρίς όμως πραγματικό αντίκτυπο στη ζωή τους. Για κάποιους άλλους, όμως, σηματοδοτεί την απώλεια ελέγχου στο φαγητό. Το βουλιμικό επεισόδιο δεν είναι απλώς ένα ξέσπασμα λαιμαργίας, όπως αυτό που πολλοί έχουμε βιώσει κατά καιρούς, ούτε απλώς αυξημένη όρεξη. Σύμφωνα με τον Christopher Fairburn, μιας αξιοσέβαστης αυθεντίας στον χώρο των διαταραχών πρόσληψης τροφής, η αποτυχία κατανόησης αυτής της διάκρισης αποτελεί τη βαθύτερη αιτία της σύγχυσης που επικρατεί σχετικά με αυτή τη συμπεριφορά.
Σύμφωνα με τη δεύτερη έκδοση της Εγκυκλοπαίδειας Ηθικής των Τροφίμων και Γεωργίας του εκδοτικού οίκου Springer, η λαιμαργία είναι συνώνυμο του όρου υπερφαγεία (overeating) και αφορά την υπερβολική κατανάλωση φαγητού (ή ποτού), είτε ως μεμονωμένη πράξη είτε ως σταθερή συμπεριφορά. Δεν αφορά απλώς το να φάει κανείς πολύ μία φορά, αλλά συχνά περιγράφει έναν χαρακτήρα που συστηματικά υπερβάλλει στην κατανάλωση τροφής (ή ποτού). Στην αρχαία Ελλάδα, φιλόσοφοι όπως ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης αντιλαμβάνονται τη λαιμαργία ως ένδειξη αδυναμίας εγκράτειας, η οποία εμποδίζει την καλλιέργεια λογικής και αρετής. Στον Ορθόδοξο Χριστιανισμό, η λαιμαργία θεωρείται πάθος που απομακρύνει τον πιστό από τον Κύριο, γι’ αυτό ο Λυτρωτής μας αποτρέπει από τη λαιμαργία: «Προσέχετε εαυτοίς μήποτε βαρυνθώσιν υμών αι καρδίαι εν κραιπάλη και μέθη… και αιφνίδιος εφ᾽ υμάς επιστή η ημέρα εκείνη» (Λουκ. κα’ 34) ή στα νέα ελληνικά «Προσέχετε τον εαυτό σας, μήπως οι καρδιές σας επιβαρυνθούν από κραιπάλη και μέθη… και σας καταφθάσει ξαφνικά εκείνη η ημέρα». Το να τρώμε δεν είναι κακό, το κακό είναι η λαιμαργία: το να τρώει και να πίνει κανείς υπερβολικά.
Η επεισοδιακή υπερφαγία χαρακτηρίζεται ως επεισόδιο βουλιμίας (binge eating) όταν πληρούνται δύο βασικές προϋποθέσεις: πρώτον, η κατανάλωση σημαντικά μεγαλύτερης ποσότητας τροφής από αυτήν που θα κατανάλωνε ένας μέσος άνθρωπος στο ίδιο χρονικό διάστημα (συνήθως εντός δύο ωρών)· και δεύτερον, η έντονη αίσθηση απώλειας ελέγχου ως προς την ποσότητα της τροφής. Η απώλεια ελέγχου αποτελεί το βασικό γνώρισμα του βουλιμικού επεισοδίου, συχνά με μεγαλύτερη σημασία από την ποσότητα της τροφής.
Για παράδειγμα, η Άννα εξομολογείται το εξής: «Έφαγα ελάχιστα όλη την ημέρα και το βράδυ είχα σκοπό να φάω ένα τοστ. Σκεφτόμουν αυτή τη στιγμή όλη την ημέρα. Ξεκινάω με το τοστ. Το τρώω γρήγορα, σχεδόν αμάσητο. Κοιτάω να είμαι μόνη στην κουζίνα. Και αμέσως μετά, σηκώνομαι και τρώω ψωμί σκέτο. Πολλές φορές βάζω και μαρμελάδα ή βούτυρο — πράγματα που δεν τα τρώει κανείς άλλος στο σπίτι, οπότε δεν θα καταλάβουν την έλλειψή τους. Άλλες φορές προσθέτω και αλάτι. Τρώω ό,τι βρω, χωρίς να τα σερβίρω. Τα τρώω όρθια. Τότε καταλαβαίνω πως έχω χάσει τον έλεγχο. Σταματάω μόνο όταν τελειώσει το ψωμί ή αρχίσει να πονάει το στομάχι μου. Νιώθω τόσο φουσκωμένη που γίνομαι νωθρή. Αργότερα, νιώθω αηδία, εξαντλημένη και γεμάτη τύψεις, ντροπή, ενοχές και θυμώνω με τον εαυτό μου». Συνεχίζει «Έχω βαρεθεί να με εξουσιάζει αυτή η συνήθεια, κάθε φορά που μου προκαλούν άγχος τα πεθερικά».
Από την άλλη πλευρά, ο Αντώνης αναφέρει: «Οργάνωσε ο πατέρας ένα ωραίο κυριακάτικο τραπέζι για τους συγγενείς που ήρθαν για καλοκαιρινές διακοπές στο χωριό. Τρώγαμε από το μεσημέρι μέχρι αργά το απόγευμα. Όταν έφυγαν όλοι, δεν ξέρω τι με έπιασε — άρχισα να τρώω τα κρέατα που είχαν περισσέψει. Συνέχισα, έφαγα ακόμα και τις σαλάτες. Είχα χάσει τον έλεγχο· έφαγα για πέντε άτομα, αλλά το ευχαρηστήθηκα. Δεν ξέρω τι με έπιασε, αλλά ήταν όπως πέρσι το Πάσχα, που είχα φάει ένα ολόκληρο τσουρέκι και αρκετά αυγά».
Πότε τα Επεισόδια Βουλιμίας είναι Πρόβλημα;
Ως μεμονωμένο σύμπτωμα, τα επεισόδια βουλιμίας μπορεί να εμφανιστούν σε διάφορες φυσιολογικές ή παθολογικές καταστάσεις. Οι περισσότεροι άνθρωποι που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες τροφής, υπερβαίνοντας τα όρια της απλής λαιμαργίας, δεν πάσχουν απαραίτητα από κάποια διαταραχή πρόσληψης τροφής. Τα βουλιμικά επεισόδια είναι μεμονωμένα, συνήθως συνοδεύονται από ευχάριστη διάθεση και δεν έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής τους. Αποτελούν ένα συχνό φαινόμενο, ιδιαίτερα μεταξύ εφήβων και νεαρών ενηλίκων (βλ. παράδειγμα του Αντώνη). Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτά τα επεισόδια μπορεί να αποτελέσουν παράγοντα κινδύνου ανάπτυξης διαταραχής πρόσληψης τροφής (π.χ. διαταραχή υπερφαγίας)· γι’ αυτό και δεν θα πρέπει να θεωρούνται πάντοτε αθώα ή χωρίς σημασία.
Από την άλλη, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι, τα επεισόδια βουλιμίας των οποίων αποτελούν ένα επίμονο μοτίβο που είναι ενοχλητικό και επιδρά σε μεγαλύτερο βαθμό αρνητικά στην ποιότητα της ζωής τους (βλ. παράδειγμα της Άννας). Τα επεισόδια βουλιμίας τους είναι συχνά, επιφέρουν άγχος και είναι ικανά να βλάψουν τη σωματική τους υγεία. Τα άτομα αυτά υποφέρουν από πρόβλημα πρόσληψης τροφής, και τα συγκεκριμένα επεισόδια αποτελούν ένδειξη μιας πιθανής Διαταραχής Πρόσληψης Τροφής.
Συμπερασματικά
✗ Η μεγάλη κατανάλωση τροφής από μόνη της δεν σημαίνει απαραίτητα ότι πρόκειται για επεισόδιο βουλιμίας. Για να χαρακτηριστεί ως τέτοιο, θα πρέπει να συνυπάρχει αίσθηση απώλειας ελέγχου κατά τη διάρκεια του φαγητού και το επεισόδιο να εκδηλώνεται μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο, συνήθως εντός δύο ωρών.
✗ Το επεισόδιο βουλιμίας, δεν σημαίνει απαραίτητα πως πρόκειται για πρόβλημα ή για διαταραχή πρόσληψης τροφής —όπως, για παράδειγμα, η ψυχογενής βουλιμία.
✗ Το επεισόδιο βουλιμίας, από μόνο του, δεν περιλαμβάνει στον ορισμό του τις καθαρτικές συμπεριφορές (όπως η πρόκληση εμετού). Τέτοιες συμπεριφορές αποτελούν επακόλουθα του επεισοδίου βουλιμίας στο πλαίσιο των διαταραχών πρόσληψης τροφής, όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, στην ψυχογενή βουλιμία.
Η σιωπή δεν είναι λύση
Αν τα επεισόδια βουλιμίας επηρεάζουν την ευημερία και την ευτυχία σας, θυμηθείτε πως δεν είστε μόνοι. Δεν χρειάζεται να σηκώνετε αυτό το βάρος χωρίς βοήθεια. Πολύ συχνά, υπάρχουν άνθρωποι στο οικογενειακό ή φιλικό σας περιβάλλον που είναι πρόθυμοι να σταθούν δίπλα σας και να σας στηρίξουν στην πορεία προς μια ουσιαστική και σταθερή αλλαγή. Μην διστάσετε να μοιραστείτε τη δυσκολία σας — το πρώτο βήμα είναι να μιλήσετε γι’ αυτήν.
Τι Ακολουθεί: Η Σύνδεση Δίαιτας και Επεισοδίων Βουλιμίας
Στο επόμενο άρθρο της παρούσας θεματολογίας θα εξεταστεί η σχέση μεταξύ Δίαιτας και Επεισοδίων Βουλιμίας, καθώς και ο καθοριστικός ρόλος που διαδραματίζει η δίαιτα τόσο στην έναρξη όσο και στη διατήρηση πολλών προβλημάτων βουλιμίας.
Παλικρούσης Λ. Θωμάς, Ψυχολόγος, MSc, PhD(c)
