Λίγες λέξεις στην αγγλική γλώσσα έχουν τόσο μεταναστευτική σημασία όσο ο εθνικισμός.
Έχει αλλάξει και πάλι στην εποχή μας.
Η αλλαγμένη σημασία του εθνικισμού, σήμερα υποδηλώνει την αυτοδιάθεση των λαών απέναντι σε έναν αυξανόμενο παγκόσμιο ηγεμόνα σε μια σειρά από τομείς, από τη χρηματοδότηση και τη γεωργία μέχρι την υγεία, τις χρήσεις του στρατού και την επιτήρηση.
Όσοι αυτοαποκαλούνται εθνικιστές επιβεβαιώνουν τα δικαιώματα ενός λαού σε μια καθορισμένη γεωγραφία να διαχειρίζεται τη ζωή του μακριά από τις επιβολές της νεοφιλελεύθερης τάξης, η οποία είναι βαθιά αποδυναμωμένη σε σχέση με πριν από μια δεκαετία.
Το βιβλίο που έθεσε σε κίνηση αυτή την πρόσφατη αλλαγή είναι το «Η αρετή του εθνικισμού» του Yoram Hazony, που εκδόθηκε το 2018.
Υποστηρίζει ότι ο εθνικισμός -μια ευρεία ποικιλία αρχών διακυβέρνησης μεταξύ κυρίαρχων εθνών- είναι απαραίτητος για τη διατήρηση της ελευθερίας, της παράδοσης και του πολιτιστικού νοήματος. Δεν είναι επιθετικός αλλά απλώς προστατευτικός, ένα εμπόδιο στις επιβολές από διεθνείς οργανισμούς, τη χειραγωγική χρηματοδότηση και τα ουρλιαχτά κοσμικά μέσα ενημέρωσης. Το βιβλίο έγινε αίσθηση μεταξύ των συντηρητικών κυρίως επειδή έσπασε ένα ταμπού της χρήσης του όρου.
Όταν το διάβασα για πρώτη φορά, ήμουν πλήρως προετοιμασμένος να αντιταχθώ στην ιδέα. Έχοντας διαμορφωθεί διανοητικά σε μια περίοδο της παλαιάς συναίνεσης, είχα υποθέσει ότι όλες οι μορφές εθνικισμού έχουν τοξική ρίζα σε σύγκριση με τη φιλοδοξία των οικουμενικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των παγκόσμιων πολιτισμικών κανόνων. Η εμπειρία των πανδημικών ελέγχων, που επιβλήθηκαν ταυτόχρονα σε όλο τον κόσμο, άλλαξε τις δικές μου απόψεις, επειδή ήταν μια παραδειγματική περίπτωση του ανελεύθερου χαρακτήρα της παγκοσμιοποίησης. Ο διεθνισμός δεν συνεπαγόταν πλέον ελευθερία, το αντίθετο μάλιστα. Αυτή η εμπειρία με ανάγκασε να σκεφτώ τι μπορεί να μου είχε διαφύγει.
Υπήρχαν μόνο τρία έθνη που αντιστάθηκαν σε αναγκαστικά μέτρα όπως λουκέτα, κλείσιμο επιχειρήσεων, συγκάλυψη του πληθυσμού και στη συνέχεια εντολές πυροβολισμών. Ήταν η Σουηδία, η Τανζανία και η Νικαράγουα.
Σε κάθε περίπτωση, ο λόγος κατέληγε σε κάποια μορφή του: δεν το κάνουμε έτσι εδώ. Η Σουηδία αγκάλιασε τις παραδοσιακές αρχές της δημόσιας υγείας. Η Νικαράγουα είπε ότι τα λουκέτα θα έβλαπταν τον λαό της. Η Τανζανία απέρριψε τα λουκέτα επειδή κάτι φαινόταν ασαφές στο όλο σχέδιο.
Τα παγκόσμια μέσα ενημέρωσης ούρλιαζαν με οργή για αυτά τα τρία έθνη, ελπίζοντας σε αποτυχία από όλα, σαν να ήθελαν να τιμωρήσουν οποιαδήποτε χώρα τολμούσε να ακολουθήσει διαφορετικό δρόμο.
Και οι τρεις κατέληξαν με παρόμοια ή καλύτερα αποτελέσματα στην υγεία, χωρίς να έχουν καταστρέψει τις ζωές των πολιτών τους ή να έχουν καταπατήσει τα δικαιώματα και τις ελευθερίες του νόμου. Πρακτικά, η αντίδραση του COVID κατέστρεψε τη σύνδεση που πολλοί άνθρωποι (συμπεριλαμβανομένου και εμού) είχαν μεταξύ παγκοσμιοποίησης και ελευθερίας.
Η παγκοσμιοποίηση σήμερα είναι πιο πιθανό να θεωρείται κίνδυνος όχι μόνο για την κυριαρχία αλλά και για τα δικαιώματα των λαών.
Η διαμάχη για τον εθνικισμό ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα, καθώς πολυεθνικές αυτοκρατορίες άρχισαν να καταρρέουν και νέα έθνη σχηματίστηκαν από γλωσσικές ομάδες, εθνότητες και θρησκευτικές ομάδες στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ισπανία και την Ιταλία. Η στήριξη του καθεστώτος των υπολειμμάτων της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας υπό εκκλησιαστικό έλεγχο ήταν ο σκοπός της σύγκλησης της πρώτης Συνόδου του Βατικανού το 1869. Ο Πάπας επεδίωξε την επιβεβαίωση του δικού του πολιτικού αλάθητου προκειμένου να διατηρήσει τα παπικά κράτη, αλλά η προσπάθεια αυτή απέτυχε (η σύνοδος επιβεβαίωσε το δογματικό αλάθητο μόνο υπό σπάνιες συνθήκες). Έναν αιώνα αργότερα, μια δεύτερη Σύνοδος του Βατικανού έκανε το θέμα και επιβεβαίωσε τα δικαιώματα της θρησκευτικής ελευθερίας.
Στο μεσοδιάστημα αυτών των δύο περιόδων, η έννοια του εθνικισμού μετατοπίστηκε προς τη μία και μετά προς την άλλη κατεύθυνση. Ο μεγάλος θεωρητικός του εθνικισμού στα τέλη του 19ου αιώνα ήταν ο Ερνστ Ρενάν και ο περίφημος λόγος του «Τι είναι έθνος;». (1882). Το δοκίμιο εξακολουθεί να ισχύει ως μια μακρά ιστορία της ιδέας του έθνους και θέτει λογικές παραμέτρους σχετικά με τις κεντρικές αρχές οργάνωσής του. Οριοθετεί πέντε παράγοντες: τη θρησκεία, τη γλώσσα, την επικράτεια, την κληρονομιά και την εθνικότητα (φυλή), καθένας από τους οποίους μπορεί να είναι καλοήθης ή απειλητικός ανάλογα με τις περιστάσεις.
Το δοκίμιο ήταν ό,τι ακριβώς χρειαζόταν εκείνη την εποχή και κατέληξε να έχει μεγάλη επιρροή μετά τον Μεγάλο Πόλεμο, ο οποίος τελικά κατέληξε στη συντριβή των μοναρχιών των Αψβούργων και της Πρωσίας και στην κωδικοποίηση της δημοκρατίας ως προτιμώμενου πολιτικού συστήματος. Η επανάσταση της Ρωσίας εισήγαγε περαιτέρω τραύμα, καθώς και αυτή η μοναρχία κατέρρευσε. Κοιτάζοντας πίσω, είναι απορίας άξιον πώς η μοναρχία του Ηνωμένου Βασιλείου υπηρέτησε την περίοδο αυτή, αλλά αυτό έγινε μόνο μέσω κάθε δυνατού συμβιβασμού με τον κοινοβουλευτικό έλεγχο και την επιβεβαίωση της θρησκευτικής ελευθερίας.
Η αυτοδιάθεση των εθνών έγινε το κεντρικό σύνθημα της μεταπολεμικής πολιτικής, ένα σύνθημα που προωθήθηκε από την κυβέρνηση του Γούντροου Γουίλσον, καθώς ο χάρτης της Ευρώπης επανασχεδιάστηκε με τρόπους που αποδείχθηκαν μη βιώσιμοι. Παρ’ όλα αυτά, εκείνα τα χρόνια, ο εθνικισμός θεωρήθηκε καλοήθης και μάλιστα απαραίτητος για την ειρήνη, ακόμη και όταν οι ελίτ συσπειρώνονταν γύρω από νέους παγκοσμιοποιητικούς θεσμούς όπως η Κοινωνία των Εθνών ως εγγυητές της αρχής της μη επίθεσης. Η αυτοδιάθεση γενικά επιβεβαίωνε το δικαίωμα ενός λαού να αυτοδιοικείται μέσω δημοψηφισμάτων.
Το άρθρο 22 της Κοινωνίας των Εθνών έλεγε:
«Σε εκείνες τις αποικίες και τα εδάφη τα οποία, ως συνέπεια του πρόσφατου πολέμου, έπαψαν να βρίσκονται υπό την κυριαρχία των κρατών που τα κυβερνούσαν προηγουμένως και τα οποία κατοικούνται από λαούς που δεν είναι ακόμη σε θέση να σταθούν μόνοι τους κάτω από τις δύσκολες συνθήκες του σύγχρονου κόσμου, θα πρέπει να εφαρμόζεται η αρχή ότι η ευημερία και η ανάπτυξη αυτών των λαών αποτελούν ιερή εμπιστοσύνη του πολιτισμού …».
Ωστόσο, οι διαμάχες για τον εθνικισμό δεν είχαν σχεδόν τελειώσει, καθώς οι δημοκρατικοί θεσμοί στη Γερμανία κατέρρευσαν μετά από οικονομική κρίση και πολιτικές αναταραχές. Αυτό που πήρε τη θέση του ήταν ο επιθετικός εθνικισμός του ναζιστικού κόμματος μαζί με την άνοδο της αυτοκρατορικής Ιαπωνίας, οδηγώντας σε επανάληψη και όξυνση του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Από αυτή την εμπειρία προέκυψε η απαξίωση της εθνικιστικής ιδέας, ιδίως όσον αφορά τη φυλή και τη γλώσσα. Η γερμανική προσπάθεια να συναρμολογήσει ένα φυλετικό κράτος από τα χαμένα εδάφη είχε βυθίσει τον κόσμο στην πιο δολοφονική σύγκρουση στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Μετά τον πόλεμο, η παγκοσμιοποίηση βρέθηκε και πάλι στο επίκεντρο με τη δημιουργία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Γενικής Συμφωνίας Δασμών και Εμπορίου, της Παγκόσμιας Τράπεζας και των Ηνωμένων Εθνών, ενώ οι πολυεθνικές συμμαχίες κυριάρχησαν σε μεγάλο μέρος του κόσμου. Ο εθνικισμός απαξιώθηκε για άλλη μια φορά, και εκεί σταθήκαμε για το μεγαλύτερο μέρος των τεσσάρων δεκαετιών. Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και των δορυφόρων της άλλαξε για άλλη μια φορά τον αστερισμό, καθώς τα αποσχισθέντα κράτη επανέκτησαν τα ιστορικά τους ονόματα και πολλοί λαοί στον κόσμο βρήκαν νέο νόημα στην εθνική ταυτότητα.
Από το 1990, η πάλη μεταξύ παγκοσμιοποίησης και εθνικισμού αποτελεί καθοριστικό χαρακτηριστικό της παγκόσμιας πολιτικής, αλλά χρειάστηκε χρόνος για να πλήξει τις δυτικές βιομηχανικές δημοκρατίες. Με την απόφαση του Ηνωμένου Βασιλείου να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση, επικράτησε ένας νέος εθνικισμός, στον οποίο αντιστάθηκαν σθεναρά οι παγκοσμιοποιητικές φιλοδοξίες.
Ήταν ο νέος εθνικισμός φιλελεύθερος; Αυτό είναι ένα περίπλοκο ερώτημα. Κατά τόπους ναι, και, κατά τόπους, όχι. Η τάση για περιορισμό της μετανάστευσης ήταν αναπόφευκτη συνέπεια των προσφυγικών αναταραχών σε όλη την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η ώθηση για την απόρριψη της φιλοδοξίας του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου για έναν κόσμο χωρίς δασμούς ήρθε μετά από δεκαετίες βιομηχανικών απωλειών. Όλα αυτά συνέβαιναν ήδη όταν οι έλεγχοι της πανδημίας χτύπησαν με εκπληκτική σφοδρότητα, καθώς ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας επέβαλε πειραματικές μεθόδους ελέγχου των ιών – λες και οι κυβερνήσεις μπορούσαν με κάποιο τρόπο να κατακτήσουν το μικροβιακό βασίλειο με τη βία.
Ο πικρός συνδυασμός των λουκέτων, της προσφυγικής κρίσης και των πρόχειρων σχεδίων για μηδενικές εκπομπές που απειλούν την ίδια την εκβιομηχάνιση έριξε το εθνικιστικό πνεύμα σε υπερδιέγερση, καθώς τα λαϊκιστικά κινήματα σάρωσαν τον κόσμο. Οι δύο πλευρές έχουν παραταχθεί με προβλέψιμο τρόπο: αυτοί που υποστηρίζουν την κυριαρχία και αυτοί που θέλουν να διατηρήσουν ό,τι έχει απομείνει από τη νεοφιλελεύθερη τάξη. Αυτή είναι η ουσιαστική δυναμική της εποχής μας.
Πού αφήνει αυτό τους λάτρεις της ελευθερίας στις απόψεις τους για τον εθνικισμό; Μας βάζει εκεί που ήμασταν τη δεκαετία του 1880 με την προοπτική του Ρενάν: το αν και σε ποιο βαθμό η ελευθερία διασφαλίζεται καλύτερα από την εθνική αρχή εξαρτάται από τον χρόνο και τον τόπο. Ανεξάρτητα από αυτό, με βάση τα όσα βλέπουμε σήμερα στην πολιτική, δεν μπορούμε να σταματήσουμε την ενδεχόμενη αντικατάσταση της νεοφιλελεύθερης τάξης με έναν κόσμο κυρίαρχων εθνών, μερικών φιλελεύθερων και μερικών όχι.
Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο είναι απόψεις του συγγραφέα και δεν αντανακλούν απαραίτητα τις απόψεις των Epoch Times ή tanea.com.au.
